ستاره صبح-
یادداشت ” تام اُکانر” در نیوزویک با این جملات آغاز می‌شود: جو بایدن وعده داده که دوباره به توافق هسته‌ای ایران بازخواهد گشت. جمهوری اسلامی ایران نیز در تمام دو سال گذشته، یعنی درست از زمان خروج دولت دونالد ترامپ از برجام، به این‌سو خواهان پایبندی ایالات‌متحده به برجام بوده است. مسئله اما این‌جاست که به‌رغم این تمایل مشترک به نظر می‌رسد بازگشت طرفین به تعهدات سابق با چالش‌هایی مواجه شود. زیرا پنج سال از زمان انعقاد این توافق می‌گذرد و آمریکا و جمهوری اسلامی ایران برای اعتمادسازی یک فضای کاملاً متفاوت را پیش رودارند.
مذاکره دوباره، هرگز
ازنظر نیوزویک یکی از چالش‌های اصلی بر سر راه رئیس‌جمهوری منتخب ایالات‌متحده این است که مقامات ایرانی عقیده دارند توافق هسته‌ای موسوم به برجام در سال ۲۰۱۵ منعقدشده و حالا در سال ۲۰۲۰ جایی برای مذاکرات دوباره در مورد این توافق تاریخی که بین جمهوری اسلامی ایران با قدرت‌های برجسته دنیا ازجمله ایالات‌متحده، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و بریتانیا منعقدشده، وجود ندارد. در حقیقت خواسته ایران بیشتر تحت‌فشار قرار دادن ایالات‌متحده به دلیل آسیب‌های اقتصادی تحریم‌های یک‌جانبه دونالد ترامپ است. در این زمینه در روزهای اخیر سخنگوی وزارت امور خارجه ایران طی یک کنفرانس رسانه‌ای گفته: «جمهوری اسلامی ایران مکرراً گفته که برجام محصول مذاکرات طولانی میان ایران و قدرت‌های ۱+۵ بوده و بنابراین قابل‌بازگشایی یا مذاکره مجدد نیست». سعید خطیب‌زاده می‌افزاید که «ایالات‌متحده قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را نقض کرده، از برجام خارج‌شده و به مردم ایران آسیب رسانده است. پس خواسته ما این است که آمریکا مسئولیت نقض قطعنامه ۲۲۳۱ را بر عهده بگیرد و به دلیل رفتارهای غیرقانونی و ضد ایرانی خود پاسخگو باشد». یک روز قبل از سعید خطیب‌زاده، حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران نیز خواسته‌های مشابهی را مطرح کرده بود: «سیاست‌های ترامپ نه‌فقط با مخالفت مردم دنیا، بلکه با مخالفت خود مردم آمریکا هم روبرو شد. دولت آینده آمریکا باید این اشتباهات را جبران کند».
جبران خسارات تحریم
روشن نیست که خواسته جمهوری اسلامی ایران مبنی بر جبران خسارات تحریم توسط آمریکا شامل چه مواردی و چه مبالغی می‌شود. درواقع معلوم نیست که سیاست فشار حداکثری تا چه میزان به اقتصاد ایران آسیب وارد آورده است. اما در چند گفتگوی رسانه‌ای، مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، این خسارت را در حدود ۷۰ میلیارد دلار تخمین زده است. تحریم‌هایی که به‌خصوص در سال جاری به دلیل شیوع ویروس کرونا ایران را با مشکلات زیادی روبرو کرده است. در شرایطی که دوره ریاست جمهوری ترامپ رو به پایان است، حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در جنگ اقتصادی تحمیلی اعلام پیروزی کرده و پایان دوره ترامپ را پیروزی «مقاومت قهرمانانه» کشورش توصیف کرده است. روحانی هم‌چنین پیروزی جو بایدن را نیز تأکید مردم آمریکا بر ارزیابی دوباره سیاست خارجی‌شان عنوان کرده است. حسن روحانی گفته: «حالا دیگر نوبت رهبران جدید آمریکاست که پیام ملت خود را درک کرده و از این اراده درزمینه تغییر سیاست خارجی و روابط خود با سایر کشورها استفاده کنند. یعنی حاکمیت قانون، قوانین و تعهدات بین‌المللی و احترام به حقوق کشورها خواسته مردم آمریکا هم هست و تنها با طی کردن این مسیر است که ایالات‌متحده می‌تواند اعتبارش را در سطح جهان بازیابی کند». دیگر مقامات ایرانی نیز خواسته‌های مشابهی دارند و خواهان بازگشت کامل آمریکا به برجام هستند.
بازگشت به برجام
بایدن وعده داده که آمریکا به شرطی که جمهوری اسلامی ایران تعهدات برجامی خود را انجام دهد، به توافق بازخواهد گشت. تعهداتی مانند محدودیت غنی‌سازی اورانیوم در سطح ۳.۶۷ درصد، ممنوعیت تولید در تأسیسات غنی‌سازی فردو و توقف نصب سانتریفیوژهای پیشرفته، که بعد از کوتاهی دیگر جوامع جهان در انجام تعهدات اغلب مالی خود، ایران نیز از تعهدات مربوط به خود عقب‌نشینی کرد. اما بایدن برای ترمیم این شرایط در متن سیاست خارجی خود گفته «اگر تهران به تعهدات خود عمل کند، ایالات‌متحده آمریکا هم به توافق بازخواهد گشت». بایدن هم‌چنین ترامپ را به دلیل «تحریک جمهوری اسلامی ایران به آغاز دوباره برنامه هسته‌ای» و البته «نزدیک کردن منطقه به یک جنگ فاجعه‌بار دیگر» (با رفتارهای بی‌مسئولیتی چون ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران) به‌شدت موردانتقاد قرار داده است.