اهمیت حل اختلافات و توافق
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در زمانی که دولت و مجلس در دست اصولگرایان بود بستر را برای صدور 12 قطعنامه درشورای حکام علیه ایران فراهم کرد. اکنون نیز چنانچه مذاکرات وین به نتیجه نرسد، آژانس و شورای حکام احتمالا پرونده ایران را به شورای امنیت ارسال خواهند کرد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد 6 قطعنامه‌ی شورای امنیت که در قالب قطعنامه 2231 ملغی شده بودند دوباره فعال خواهند شد. به همین دلیل به رغم مخالفت تندروها در کشور دولت تلاش می‌کند در وین به توافق دست پیدا بکند.
ماجرای اختلاف ایران و آژانس
مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین گزارش خود به اعضای شورای حکام با تائید تدابیر جبرانی ایران در برجام اعلام کرد که میزان ذخائر اورانیوم غنی‌شده ایران در حال حاضر ۱۶ برابر سقف تعیین‌شده در برجام است. رافائل گروسی در این گزارش که فرازهایی از آن به رسانه‌های خارجی درز کرده اعلام کرد که ذخایر اورانیوم ایران در سه ماهه منتهی به ماه «مه» حدود ۲۷۳ کیلوگرم بوده است. ایران بر اساس این گزارش ۲.۴ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد و ۶۲.۸ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصدی تولید کرده است.ایران دو سال پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و تعلل طرف‌های اروپایی در عمل به تعهداتشان در این توافق، گام‌هایی را تحت نظارت آژانس برای کاهش تعهداتش برداشت و همواره اعلام کرد که در صورت بازگشت آمریکا به برجام و اجرای تعهدات برجامی از سوی دیگر طرف‌های این توافق بین‌المللی، گام‌های برداشته شده در مسیر کاهش تعهدات برجامی از سوی تهران به سرعت برگشت پذیر خواهد بود. ایران ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸، با صدور بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده، و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد. پنجم اسفند ماه سال گذشته هم ایران در راستای اجرای ماده ششم قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» نظارت‌های فراپادمانی و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف و اعلام کرد که تنها در صورت لغو تحریم‌ها، تدابیر جبرانی تحت برجام برگشت پذیر خواهد بود. در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین ادعا شده که توضیحات ایران درباره علت وجود آثار اورانیوم در مراکز هسته ای اعلام نشده، کافی نبوده است. گروسی ادعا کرده است: با توجه به فقدان توضیحات ایران، آژانس عمیقا نگران وجود مواد هسته‌ای در سه مکان اعلام نشده در ایران است. این درحالیست که مکان‌های این مواد اتمی هم برای آژانس روشن نیست. وی در ادامه اظهارات ادعایی خود افزود که ایران همچنین به سایر سووالات درباره سایر مکان‌های اعلام نشده و این مساله به طور جدی توانمندی آژانس برای ارائه اطمینان از صلح‌آمیز بودن ماهیت برنامه هسته‌ای ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آژانس پیش تر ادعاهایی را درباره آنچه فعالیت های هسته ای اعلام نشده در مکان هایی در ایران خواند مطرح کرده بود. این درحالیست که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر صهیونیستی هم ادعا کرده که ایران در محلی به نام تورقوز آباد فعالیت اعلام نشده اتمی داشته است.
اختلاف موقت؟
میخائیل اولیانوف بامداد سه‌شنبه در توئیتی نوشت: متاسفانه همه‌چیز درباره ارتباط میان ایران و آژانس خیلی پیچیده است. با این وجود ما قدردان این واقعیت هستیم که آن ها به حفظ سطح همکاری‌ها میان دو طرف ادامه می‌دهند. وی تصریح کرد: ما دلایلی داریم که باور کنیم مشکلات جاری موقت هستند.
واکنش ایران به گزارش "سوگیرانه" آژانس
سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان های بین المللی در وین در واکنش به گزارش جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی درخصوص اجرای برجام تصریح کرد که این گزارش مبین اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از حقوق ملت است. کاظم غریب آبادی، روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران بیان داشت که گزارش آژانس، در پرتو توقف اقدامات داوطلبانه و فراپادمانی از سوی ایران از تاریخ ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ تهیه شده است. مدیرکل در این گزارش تصریح کرده است که فعالیت های راستی آزمایی و نظارتی آژانس در ارتباط با اجرای برجام، تحت تأثیر تصمیم ایران به توقف اجرای تعهدات هسته ای تحت برجام شامل پروتکل الحاقی قرار گرفته است. غریب آبادی افزود: آنچه که ایران انجام داده است، در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از حقوق ملت بوده است. وی افزود: این گزارش نیز به خوبی مبین اجرای تصمیم ۲۳ فوریه ایران می باشد. در تازه ترین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی که فرازهایی از آن در رسانه‌های بین‌المللی منتشر شده، آمده است: آژانس از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ به داده های جمع آوری شده توسط تجهیزات نظارتی خود دسترسی نداشته است. از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، ایران پروتکل الحاقی را اجراء نکرده است و همچنین اظهارنامه های خود در این رابطه را بروز رسانی نکرده است. از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، آژانس قادر به انجام هیچ دسترسی تکمیلی تحت پروتکل الحاقی در سایت ها و اماکن ایران نبوده است.از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، ایران کد اصلاحی ۱/۳ را اجراء نکرده است. آژانس قادر نبوده است تا دسترسی روزانه از فردو و نطنز انجام دهد. ایران موجودی آب سنگین و تولید آب سنگین را به اطلاع آژانس نرسانده و به آژانس نیز اجازه نداده است تا بر ذخایر و میزان تولیدی آب سنگین نظارت نماید. ایران به انجام برخی فعالیت های غنی سازی در مغایرت با برنامه بلندمدت غنی سازی خود، که در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ به آژانس ارائه شده است، ادامه داده است. آژانس به اطلاعات مربوط به سانتریفیوژها و زیرساخت های آن ها در انبار دسترسی نداشته است. آژانس به اطلاعات مربوط به خروج ماشین های آی. آر ۱ از انبار برای جایگزینی با ماشین های معیوب دسترسی نداشته است. از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، ایران اظهارنامه های مربوطه به تولید و موجودی روتورهای سانتریفیوژ و بیلوز را ارائه نکرده و همچنین به آژانس اجازه راستی آزمایی از این اقدام را نداده است. از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، آژانس قادر نبوده راستی آزمایی نماید که آیا ایران ماشین های جدید آی. آر ۱ را برای جایگزینی با ماشین های معیوب تولید کرده است یا نه. آژانس قادر به راستی آزمایی مجموع ذخایر اورانیوم غنی شده ایران نبوده است و آنچه که در این گزارش در این مورد اعلام شده، بر اساس برآوردها می باشد. از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، آژانس به اطلاعات مهر و موم الکترونیک و سامانه های نظارتی غنی سازی دسترسی نداشته است. از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، هیچ اطلاعاتی یا دسترسی به اقدامات نظارتی در رابطه با انتقال UOC به یو. اف. ۶ برای آژانس فراهم نشده است. سفیر و نماینده دائم کشورمان در این گفت‌وگو تصریح کرد: آمار و ارقامی که در این گزارش درخصوص نصب ماشین ها و یا ذخایر اورانیوم غنی شده آمده است، یا بر اساس برآوردهای آژانس بوده و یا اینکه در چارچوب راستی آزمایی های پادمانی حاصل شده است و ارتباطی با اقدامات فراپادمانی ندارد.
ادعای آژانس درباره‌ی دو سایت هسته‌ای
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است ایران در حال حاضر و بر اساس دانش و سانتریفیوژهایی که به دست آورده است، نمی‌تواند بر اساس همان اصول توافق شده در سال ۲۰۱۵ به توافق هسته‌ای موسوم به برجام بازگردد. به ادعای گروسی برای بازگرداندن ایران به توافق، باید درکی جدید به دست آید. همچنین او ادعا کرده تعلل ایران در پاسخگویی نسبت به پیدا شدن رد اورانیوم در دو محل اعلام نشده مشکل بزرگی است و این مسئله سبب زیر سوال رفتن اعتبار آن کشور می‌شود. به گفته او: «ما در مکان‌های مختلف آثاری از اورانیوم فرآوری‌شده در ابعاد صنعتی پیدا کردیم؛ ولی این موضوع از سوی ایران اعلام نشده بود. این مشکلی بزرگ است. ... ما باید به جزئیات پی ببریم. ما می‌دانیم آن‌جا چه اتفاقی افتاده است. هیچ راهی برای انکار آن وجود ندارد. ما آن را پیدا کرده‌ایم. این کار چه زمانی انجام شده است؟ چه بر سر دستگاه‌ها آمده است؟ مواد مربوط الان کجا است؟ آن‌ها باید به این‌ها پاسخ دهند». منبع: از ایرنا