محمدجواد ظریف در آخرین گزارش خود به مردم در رابطه با اقدامات خود و وزارتخانه متبوعش در مورد کرونا و تهیه واکسن نوشت: مجموعاً بیش از 27 میلیون دوز واکسن شامل حدود 5/5 میلیون دوز به صورت اهدایی (به ارزش بیش از 26 میلیون دلار) و 5/21 میلیون دوز به صورت خرید تأمین‌شده است. همچنین 20 میلیون دوز برای شهریورماه (سپتامبر) نهایی شده و 30 میلیون دوز برای مهر و آبان در شرف نهایی شدن است که تلاش می‌شود در مهرماه دریافت شود. ظریف در بخشی از این گزارش نوشته است: اولین مکاتبه وزارت امور خارجه با وزارت بهداشت درزمینه تأمین واکسن، در تاریخ 4 مردادماه 1399 انجام شد. با احراز نیاز به واردات واکسن و پذیرفته شدن توصیه‌های وزارت امور خارجه در این زمینه، کمک به تأمین واکسن خارجی به مهم‌ترین اولویت وزارت امور خارجه تبدیل شد که شامل همه اقدامات از پیگیری تأمین ریال و تخصیص ارز در داخل تا مذاکره همه‌جانبه برای خرید و حمل می‌شود. در قسمت دیگری از این گزارش ظریف که متعلق به آخرین روز کاری او در وزارت خارجه است، آمده است: شیوع کرونا در چین برای اولین بار در کشور طی نامه مورخ 26 دی‌ماه 1398 توسط وزارت امور خارجه به اطلاع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسانده شد. در تاریخ 6 بهمن‌ماه 1398، وزیر امور خارجه اهمیت موضوع و ضرورت اتخاذ تصمیمات لازم را در جلسه هیئت دولت مطرح نمود. مجموعه تلاش‌های وزارت امور خارجه برای کمک به ایثارگران سلامت در مبارزه ملی با کرونا در ایران، زنجیره‌ای 9 گانه از اقدامات است که از رصد، اطلاع‌رسانی و هشدار آغاز و با تأمین اقلام بهداشتی موردنیاز برای مبارزه با کرونا و جذب کمک‌های بین‌المللی، حفظ شریان تجارت خارجی کشور، کمک به تولید داخلی داروهای کرونا و واکسن و نهایتاً تأمین انبوه واکسن تا پاییز سال جاری ادامه یافت. این اقدامات در عرصه داخلی موجب تأمین نیازهای حیاتی کشور برای مبارزه با کرونا شده و در عرصه روابط خارجی عملاً دیپلماسی کووید کشور را شکل داده است. دیپلماسی کووید جمهوری اسلامی ایران از کمک در تدوین پروتکل‌های بهداشتی تردد در مرزهای کشور تا انتقال اتباع ایرانی گرفتار در کشورهای مختلف به دلیل انسداد مرزها، جمع‌آوری و تدوین و انتقال تجارب سایر کشورها درزمینه مبارزه با کرونا و مهار پیامدهای اقتصادی کرونا در قالب چند هزار صفحه گزارش به ستاد ملی کرونا، هماهنگی تبادل‌نظر متخصصین وزارت بهداشت با همتایان از سایر کشورها برای مبادله تجارب علمی و بالینی، جذب کمک‌های خارجی و نهایتاً تماس تلفنی و نامه‌نگاری وزیر امور خارجه و رئیس‌جمهور محترم وقت با همتایان در کشورهای مختلف ازجمله چین، روسیه، کره جنوبی، ژاپن و... برای آزادسازی منابع ارزی برای نیازهای کرونایی و یا تأمین واکسن بوده است.
نخستین اقدام کرونایی وزارت خارجه
پس از شیوع کرونا در چین برای اولین بار در کشور طی نامه مورخ 26 دی‌ماه 1398 توسط وزارت امور خارجه به اطلاع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسانده شد. در تاریخ 6 بهمن‌ماه 1398، وزیر امور خارجه اهمیت موضوع و ضرورت اتخاذ تصمیمات لازم را در جلسه هیئت دولت مطرح نمود. در تاریخ 8 بهمن‌ماه در نامه دوم وزارت امور خارجه به وزارت بهداشت و سایر نهادهای ذی‌ربط ضمن اعلام تشدید اوضاع، نسبت به مراقبت در مبادی ورودی کشور برای پیشگیری از ورود ویروس هشدار داده شد. در عرصه خارجی، طیف گسترده اقدامات وزارت امور خارجه از تأمین نیازهای فوری اقلام نایاب تا مواد اولیه دارو و خرید واکسن، «دیپلماسی کووید» را به یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های وزارت امور خارجه و سفارت‌خانه‌های جمهوری اسلامی ایران تبدیل نمود. نیاز فوری کشور به امکانات پزشکی مانند داروها و تجهیزات ویژه که تقریباً نایاب بود، موجب بسیج همه ظرفیت وزارت امور خارجه برای جذب کمک‌های بین‌المللی شد. در این چارچوب، وزارت امور خارجه موفق شد تجهیزات پزشکی و دارو به ارزش بیش از 100 میلیون دلار به عنوان هدیه کشورهای مختلف (از طریق زیرمجموعه‌های سازمان ملل متحد برای پیشگیری از مشکلات ناشی از تحریم) و هدایای ایرانیان عزیز مقیم خارج را جذب، به داخل منتقل و به نهادهای مربوطه ارائه نماید.
تلاش برای تأمین دارو
در خصوص دارو و واکسن، تأمین نمونه داروهای درمان کرونا (از قبیل فاویپراویر، رمدیسیور و...) برای تحقیقات و داخلی کردن تولید آن و تمهید امضای سه قرارداد تولید تحت لیسانس، تولید مشترک و مشارکت در تحقیق و تولید واکسن با شرکت‌های روسی، کوبایی و استرالیایی، از دیگر اقدامات زیربنایی وزارت امور خارجه برای کمک به برنامه ملی مبارزه با کرونا بود که به حمدالله در حوزه دارو مدت‌هاست به ثمر نشسته و درزمینه واکسن نیز در حال به ثمر نشستن است. کمک به واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه برای تولید واکسن داخلی از کشورهای مختلف باصرفه جویی چند میلیون یورویی نیز در همین چارچوب انجام‌شده است. اولین مکاتبه وزارت امور خارجه با وزارت بهداشت درزمینه تأمین واکسن، در تاریخ 4 مردادماه 1399 انجام شد. با احراز نیاز به واردات واکسن و پذیرفته شدن توصیه‌های وزارت امور خارجه در این زمینه، کمک به تأمین واکسن خارجی نیز به مهم‌ترین اولویت وزارت امور خارجه تبدیل شد که شامل همه اقدامات از پیگیری تأمین ریال و تخصیص ارز در داخل تا مذاکره همه‌جانبه برای خرید و حمل می‌شود. در این چارچوب تا زمان تهیه گزارش (6 شهریور) حاضر، مجموعاً بیش از 27 میلیون دوز واکسن شامل حدود 5/5 میلیون دوز به صورت اهدایی (به ارزش بیش از 26 میلیون دلار) و 5/21 میلیون دوز به صورت خرید تأمین‌شده است. همچنین 20 میلیون دوز برای شهریورماه (سپتامبر) نهایی شده و 30 میلیون دوز برای مهر و آبان در شرف نهایی شدن است که تلاش می‌شود در مهرماه دریافت شود. گزارش اجمالی اقدامات دستگاه دیپلماسی برای مبارزه با شیوع ویروس کرونا و تأمین واکسن اقدامات وزارت امور خارجه درزمینه کرونا را می‌توان به 9 عرصه / مرحله تقسیم نمود:
1- اطلاع‌رسانی و هشدار زودهنگام در مورد کرونا و انتقال تجارب سایر کشورها در مدیریت بحران
2 - تسهیل تجارت خارجی کشور برای پیشگیری از کمبود کالا و ادامه فعالیت زنجیره تولید داخلی در شرایط انسداد عملی مرزهای بین‌المللی
3 - کمک به ایرانیانی گرفتار در خارج به دلیل بسته شدن مرزها و توقف حمل‌ونقل برای بازگشت به کشور
4 - مدیریت بازگشت جهانگردان و زائران خارجی از ایران به کشورهای مبدأ در شرایط بسته شدن مرزها و توقف پروازهای خارجی
5 - تأمین تجهیزات نایاب مقابله با کرونا و داروهای ویژه کرونا که بعضاً تولید انحصاری آمریکا بود
6 - جذب کمک‌های خارجی از کشورهای مختلف از کمک‌های نقدی تا اقلام ویژه مبارزه با کرونا که عملاً منجر به ایجاد یک پل هوایی باده‌ها پرواز (شامل بیش از 55 پرواز اختصاصی و غیراختصاصی فقط از چین) برای انتقال این کمک‌ها به ایران گردید
7 - کمک به تولید داخلی داروهای ویژه مبارزه با کرونا از طریق تأمین مواد اولیه و نمونه دارو برای مهندسی معکوس
8- رصد و اطلاع‌رسانی روند تولید جهانی واکسن کرونا، پیشنهاد تهیه واکسن از روش‌های مختلف من‌جمله مشارکت در آزمایش بالینی در تابستان 1399، کمک به تولید داخلی واکسن از طریق تسهیل امضای سه قرارداد تولید داخل و انتقال تجهیزات و مواد اولیه
9 - تأمین واکسن در مقیاس انبوه که تا زمان نگارش این گزارش به بیش از 27 میلیون دوز رسیده است درحالی‌که 20 میلیون دوز برای شهریورماه (سپتامبر) و 30 میلیون برای مهر و آبان نهایی شده که تلاش می‌شود در مهرماه دریافت گردد.