گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی علیه ایران به شورای حکام ارسال کرد و قرار است روز چهارشنبه جلسه شورا برگزار شود. پیش‌بینی شما در رابطه با نتایج احتمالی این همایش چیست؟
برجام و فعالیت‌های هسته‌ای بزرگ‌ترین چالش دولت سیزدهم در حوزه روابط بین‌المللی است. اصولگرایان در دولت‌های قبل از سیاست خارجی انتقاد می‌کردند و بعد از تصویب برجام در سال 94 نیز سنگ‌اندازی می‌کردند و در روزنامه‌هایشان از برجام انتقاد کردند و در مجلس دهم برجام را آتش زدند. امروز همان طیف در قدرت قرارگرفته و قرار است به پای میز مذاکره برود. این گروه اکنون می‌داند که چاره‌ای نیست و باید همان مسیری را که دولت قبل رفته ادامه بدهند. تجربه ثابت کرده که هرگاه گفت‌وگوهای دیپلماتیک به بن‌بست برسد طرف‌های مذاکره‌کننده به سمت تهدید و گزینه‌های دیگر حرکت می‌کنند. ما قبلاً هم در این وضعیت بوده‌ایم. امروز هم شاهد این وضعیت هستیم. گزینه‌های غیر دیپلماتیک پیامد جدی برای امنیت ملی و منطقه به دنبال دارد. شورای حکام و آژانس یک وسیله برای تهدید است تا ایران به مذاکره برگردد. اگر ایران نشان دهد که مایل به نتیجه گرفتن از مذاکرات برجام است. اگر مذاکرات واقعی صورت گیرد فشارها کمتر خواهد شد.
در روزهای اخیر تحرکات دیپلماتیک جدیدی علیه جمهوری اسلامی در منطقه و غرب شکل‌گرفته است. دلیل این تحرکات چیست؟ آیا شاهد شکل‌گیری اجماعی علیه ایران خواهیم بود؟
متأسفانه رژیم‌های منطقه ساختار قابل قبولی ندارند و اتکای آن‌ها بیشتر به کشورهای غربی به ویژه کمک‌های آمریکا است. فشارهای آمریکا به این رژیم‌ها که ساختارهای غیر دموکراتیک دارند و با شهروندان خود هم مشکل‌دارند بیشتر شده است. البته می‌توان به سیاست‌های آن‌ها جهت داد. کشورهایی چون بحرین، امارات، عربستان، آذربایجان و ترکیه رابطه‌ای اطلاعاتی و امنیتی تنگاتنگ و تعاملی گسترده با اسرائیل دارند. ترکیه علی‌رغم اینکه کشوری اسلامی است و ادعا دارد از مردم فلسطین حمایت می‌کند، اما در خفا با رژیم صهیونیستی ارتباط تنگاتنگی دارد و این مسئله به دلیل نداشتن ساختار مستحکم دولتی و مردمی در درون برخی کشورهاست. ازاین‌رو آن‌ها سعی در جلب همکاری آمریکا دارند. به همین دلیل حاشیه امنی برای اسرائیل در منطقه ایجادشده است. ساختار سیاسی کشورهای منطقه هم سویی آن‌ها با غرب را توضیح می‌دهد. در دولت روحانی آمریکا به دلیل فاصله‌ای که رهبران غرب از ترامپ گرفتند و همچنین به دلیل فعالیت بالای دستگاه دیپلماسی کشور شاهد این بودیم که اجماع جهانی علیه ایران شکل نگرفت و ایران در دیپلماسی دست بالا را داشت؛ اما امروز این خطر حس می‌شود. نمونه‌اش عربستان است که مذاکرات با ایران را متوقف کرد، چون این کشور احساس کرد نوعی اجماع در منطقه علیه ایران در حال شکل‌گیری است.
آیا در چنین شرایطی مطرح کردن چهار شرط از طرف ایران برای انجام مذاکرات عملی است یا این شروط دلیل بی‌میلی ایران برای مذاکرات است؟
اگر مذاکرات ایران با غرب به بن‌بست برسد، برجام از بین خواهد رفت و ایران دیگر نتیجه‌ای نمی‌تواند بگیرد در آن صورت روند اجماع علیه ایران سرعت خواهد گرفت. بنابراین این موضوع باید درک شود که برجام توافقی به نفع هر دو طرف است. در صورت از بین رفتن برجام شاهد یک دوره پر چالش در روابط بین‌الملل خواهیم بود. دولت سیزدهم باید منافع کلان ملی را بر گرایش‌های جناحی ترجیح دهد و از همه ظرفیت‌های تأثیرگذار در حوزه مذاکرات هسته‌ای استفاده کند. دلیل این است که برجام، مسئله‌ای فراجناحی است و نباید منحصر به یک جناح و جریان خاص باشد. عقلانیت در مذاکرات، استفاده از ادبیات گفتمانی عزت مدارانِ، پرهیز از به‌کارگیری واژگان چالشی و تحریک‌آمیز در مذاکرات آینده و جلوگیری از اجماع سازی جهانی علیه ایران است که باید در دستور کار دستگاه دیپلماسی قرار بگیرد. ایران تابعی از نگرش‌های اعتقادی است و رئیس‌جمهوری ملزم به رعایت این نگرش‌ها است. دولت با توجه به تجربه چهار دهه گذشته لازم است در سیاست خارجی مشی اعتدالی در پیش گیرد. البته این مشی به مفهوم تسلیم در برابر طرف‌های دیگر نیست بلکه در راستای منافع ملی است. برای محقق کردن شعارهای اقتصادی دولت باید در سیاست خارجی گره‌گشایی کند.
آیا ایران می‌تواند در چنین وضعيتی ابتکاراتی به خرج بدهد و منطقه را با خود همراه کند؟
سیاست ایران قطع رابطه با کشورهای همسایه نیست. از چند ماه مذاکرات پنهان و آشکار بین ایران و عربستان در جریان است. برخی از نقاط اختلاف‌برانگیز تا حدودی حل‌شده و برخی موضوعات پیچیده دیگر همچنان در مدار بحث است. به نظر می‌رسد ایران و دولت سیزدهم به دنبال ایجاد رابطه‌ای منطقه‌ای و دوسویه با کشورهای همسایه است و می‌خواهد نوعی تعامل منطقه‌ای به‌دوراز دخالت قدرت‌های خارجی و به خصوص دخالت آمریکا و اسرائیل داشته باشد. اگر این تعامل پایدار شود و کشورهای دیگر حسن نیت نشان دهند، طبیعتاً نقش آمریکا و اسرائیل در بحران سازی منطقه‌ای کاهش پیدا می‌کند. اما ممکن است اختلافات ایران با غرب درباره برجام و دیگر موضوعات به قوت خود باقی بماند.