برآیند پنج روز حضور تیم مذاکرهکننده ایران در وین و گفتگوهای این جمع با نمایندگان ۵+۱ ازنظر شما چه بود؟
از روز دوم مذاکرات قرار بر این شد که کارگروهی تشکیل شود. کارگروه اول در رابطه با مسائل تحریمها بود که تشکیل شد، ولی کارگروه دوم که در رابطه با محدود کردن فعالیتهای هستهای ایران بود، تشکیل نشد. ایران نمیخواست بدون مستند بودن در این رابطه فعالیتی انجام شود. طرف ایرانی در جمع دو سند منتشر کرد تا بر اساس این دو سند مذاکره صورت گیرد و مذاکرات رسمی و تعهدآور باشد. از این منظر کار ایران درست بود. دو سند منتشرشده توسط ایران با طرفین غربی، چین، روسیه و بهطور غیرمستقیم با آمریکا مذاکره خواهد شد و پاسخ آن آماده خواهد شد که میتواند به رفع تحریمها کمک کند.
نقش آژانس و بهویژه سفر اخیر رافائل گروسی به ایران در این مرحله چگونه بود؟
رافائل گروسی به ایران آمد و طبق اعلام او فعالیتهای هستهای ایران در فوردو افزایش پیدا کرده است. از طرفی اظهارنظر مقامات اسرائیلی میتواند نظرها را متأثر کند؛ اما آنچه گروسی بهعنوان مسئول آژانس اعلام کرده و گفته اقدامات ایران در فوردو به مرحله آزاردهندگی رسیده است و ادعای اسرائیل که گفته ایران غنیسازی 90 درصد داشته است، ادعای درستی نیست. این موضوع که ایران اجازه نمیدهد بازرسیها انجام شود، مسئلهساز و باعث نگرانی آژانس شده است. گروسی اعلام کرده است تا آژانس گزارشهای خود را به جمع وین ندهد، امکان تحقق یک توافق وجود ندارد. امروز مسئله این است که این دو سند موردبررسی قرار بگیرد و ایران بتواند از فعالیتهای هستهای خود عقبنشینی کند و غنیسازی را به ۳.۶۷ درصد برساند که کاری مشکل است. ایران روی غنیسازی ۲۰ درصد سرمایهگذاری زیادی کرده و به غنیسازی ۶۰ درصد نیز رسیده و در کرج و فوردو نیز روی سانتریفیوژهای جدید سرمایهگذاری کرده و در صورت رسیدن به توافق در شرایط بد اقتصادی هزینه سنگینی بر دوش ایران است. ایران اعلام کرده سانتریفیوژها را انبار میکند، ولی این مسئله موردقبول طرف مقابل قرار نگرفته است. در نتیجه تا تکلیف این دو سند روشن نشود و گزارش آژانس به جمع وین نرسد نتیجه مشخص نخواهد شد. حتی اعلامشده اگر نتایج مطلوبی حاصل نشود احتمال قطع شدن نشستها وجود دارد، البته ممکن است مذاکرات قطع نشود و باید منتظر اعلام نظر در رابطه با این دو سند باشیم تا وضعیت تعهد ایران نسبت به غنیسازی و تعهد غرب نسبت به تحریمها روشن شود.
در جریان گفتگوها برخورد غرب با شروط ایران چگونه بود؟
این مسئله در هر دو سند مورد بحث است. یکی مسئله چگونگی محدود کردن فعالیتهای هستهای ایران و دیگری بحث چگونگی برداشتن تحریمها و حد آن. ایران پیشنهاد کرده مذاکرات را میپذیرد، ولی این مشروط به پذیرش این دو سند است. روز پنجم به پایان رسید، ولی طرفین به توافق نرسیدند، به همین دلیل سرنوشت احیای برجام در هالهای از ابهام قرارگرفته است. مذاکرات روزهای پنجشنبه و جمعه نتوانست تکلیف این دو سند ایران را مشخص کند. در صورت عدم رسیدن به نتیجه در مورد این دو سند مذاکرات با مشکل مواجه خواهد شد.
به نظر میرسید آمریکا قبل از مذاکرات به گفتگوها مشتاق بود. آیا این اشتیاق در جریان پنج روز مذاکره بازهم وجود دارد؟
در برابر انتظار ایران که اعلام کرده بود باید تمامی تحریمها برداشته شود، رفتار آمریکا قابل پیشبینی است، اما این انتظار ایران که آمریکا در قبال عمل به تعهدات خود تضمین بدهد، بر اساس قانون کنگره قابلاجرا نیست و رئیسجمهور امریکا چنین اختیاری ندارد. قانون باید به تصویب کنگره برسد، این در حالی است که کنگره فشار زیادی به بایدن برای امتیاز ندادن وارد کرده است. کسانی که به بایدن فشار میآورند یهودیانی هستند که تحت تأثیر اسرائیل قرار دارند. تنها راه این است که ایران ضمانتنامهای با آمریکا امضا کند که بهمجرد احیای تحریمها ایران نیز از تعهدات برجامی خود خارج نشود و به غنیسازی ۲۰ درصد و ۶۰ درصد پایان دهد. ازاینرو ایران باید سطح انتظارات خود را کاهش بدهد و به سمت دیپلماسی نرمتری برگردد. به نظر میرسد ایران و آمریکا امروز این خصوصیت را دارند و هر دو در مسیر دیپلماسی هستند. آمریکا به اسرائیل اعلام کرده که برای حل مشکل ایران مسیر دیپلماسی را انتخاب کرده است. ایران و آمریکا امروز هر دو مخالف جنگ هستند، بنابراین نباید تحت تأثیر تبلیغات اسرائیل قرار گرفت.