دکتر سید جلال ساداتیان تحلیل گر روابط بین الملل
بایدن در تبلیغات انتخاباتی خود اعلام کرد که به محض اینکه رأی بیاورم به برجام ملحق خواهم شد. ولی روز اول بهمن یک سال از فعالیت رسمی او می گذرد،برجام در کش و قوس است.ولی علت تحرکات و لابیهای اسرائیل در داخل آمریکا ست که هم سناتورها و هم مجلس نمایندگان را تحت تأثیر قرار داده است، آیپک به دولت جدید آمریکا فشار وارد کرد تا ما شاهد تأخیر در احیای برجام باشیم.
در داخل ایران نیز پالسهای منفی به غرب و طرفین برجام داده شد. ازجمله مصوبه 13 آذر سال گذشته که مجلس یازدهم همکاریهای ایران با آژانس را به لغو تحریمها منوط کرد.این حوادث احیای برجام را دشوار و پیچیده کرده است.
تا جایی که امروز شاهد مطرحشدن خواستههای جدیدی از سوی آمریکا در جریان مذاکرات هستیم که پیش از این وجود نداشت. آمریکا خواستار محدود کردن برد موشکی ایران شده و آن را جزو موضوع مذاکره می داند. همچنین نفوذ منطقهای ایران ازجمله مواردی بوده و هست که آمریکا آن را به جریان مذاکرات کشانده است. در روزهای گذشته آمریکا خواهان آزادی زندانیان دو تابعیتی شده اند.
ایران نیز خواستههایی را در ابتدای حضور در وین مطرح کرده بود که این خواستهها در اصل برجام نبودند. ازجمله لغو همه تحریمها و گرفتن تضمین از آمریکا برای عدم خروج از برجام و فرصت گرفتن برای راستی آزمایی لغو تحریمها و مسئله مهم و مبهم گرفتن خسارت از آمریکا در مذاکرات دوره هفتم و هشتم مطرح شد.
طبیعتاً رسیدن به همه این مطالبات امکانپذیر نیست. البته خواستههای حداکثری دو طرف در جریان مذاکرات بتدریج کاهش پیدا کرد. اما از بین نرفت.در نهایت بازگشت طرفین به دستاورد شش دور مذاکرات گروه دولت دوازدهم هستیم هر آنچه کم و زیاد بوده بر همان مبنا است.
به عقیده نویسنده تا حدودی توافق حاصلشده، اما ورود موضوعاتی دیگر در این مرحله در دستور کار نبوده است. به نظر میرسد طرف مقابل بر اساس سختگیریهای ایران مسائل تازه را مطرح میکند. آمریکا برای گرفتن ژست حسن نیت اجازه آزادسازی بخشی از داراییهای ایران در ژاپن و کره جنوبی را صادر کرد تا بلکه ایران هم عمل مشابه داشته باشد. خواستههایی از این دست و رفتارهای مشابه در دستور کار مذاکرات نیست. در حقیقت عمل و عکسالعملی بر اساس ژست حسن نیت است.
در این مرحله خواستههای طرفین برای کسب امتیازات بیشتر است چون هر دو طرف در برابر افکار عمومی داخلی و در مقابل مجالس خود باید پاسخگو باشند. از طرفی آمریکا در برابر لابیهای پرقدرت اسرائیل و اعراب نیز زیر فشار است. اینها واقعیتهای موجود است. بخشی از شرایط پیچیده امروز مذاکرات به دلیل شرایط و فشارهای داخلی بر روی گروههای مذاکرهکننده است. واقعیت این است که آمریکا و ایران مایل به توافق برجام هستند،اما هم آمریکا میخواهد بگوید ما پیروز شدیم و هم ایران میخواهد اعلام کند که ما به توافق جدید و چیزی فراتر از آنچه دولت قبل انجام داده بود رسیدیم. سختگیریها در این مرحله و مطرحشدن موضوعاتی خارج از دستور برجام به این موضوع ارتباط پیدا می کند.