-پدر شما بیش از 70 سال عمر خود را برای شاهنامه صرف کرده؛ شاهنامه چطور به دست استاد دهقانی رسیده بود؟
بختیاری‌ها شاهنامه را نمی‌خوانند، بلکه با آن زندگی می‌کنند. شاهنامه‌خوانی در خانواده ما سابقه‌ای بیش از 200 سال دارد. ما نسل به نسل و از پدر به پسر شاهنامه‌خوان بودیم. پدربزرگ من درحالی‌که حتی به‌اندازه یکی دو کلمه سواد خواندن و نوشتن نداشت، اما بیش از نیمی از شاهنامه را حفظ بود. پدر من به دنبال همین علاقه خانوادگی به شاهنامه از سن شش‌سالگی هم‌زمان با ورود به مکتب‌خانه خواندن شاهنامه را شروع کرده بود و امروز که عمر با برکتش به 83 سال رسیده است، 77 سال در عرصه شاهنامه‌خوانی فعالیت بی‌نظیری داشته است.
- آیا خانواده دهقانی سنت شاهنامه‌خوانی را برای نسل‌های بعد از مرشد حفظ خواهند کرد؟
شاهنامه‌ای به قدمت 150 سال به یادگار از پدربزرگ من در خانواده ما وجود دارد که در مراسم روز شنبه به‌صورت نمادین به این حقیر سپرده شد. همان‌طور که خانواده اولین مدرسه هر فرزند و اولین مکتب‌خانه و اولین کلاس درس هر کودکی است و ما سخن گفتن را در خانواده می‌آموزیم، بهترین و کامل‌ترین آموزش را در عرصه شاهنامه‌خوانی در خانواده و نزد پدر گرفته‌ایم. پدر من 11 فرزند دارد که پنج پسر و شش دختر هستند. ما پنج برادر همگی شاهنامه‌خوان هستیم؛ اما شوربختانه دختران خانواده باوجود علاقه‌ای که دارند به دلیل ویژگی‌های اجتماعی که در محیط پیرامون ما بود این اجازه را نیافتند که وارد این عرصه شوند. خوشبختانه امروزه دختربچه‌ها هم به سمت شاهنامه می‌آیند و محدودیت‌های اجتماعی سابق را ندارند و این اقبال نیکویی است. حتی در جریان برنامه بزرگداشت پدر من، بانوی نقالی معرفی شد و اجرایی شیوا برای حاضران داشت.
-شاهنامه در دسترس هر خانواده ایرانی قرار دارد. چه ویژگی‌هایی خوانش یک نقال را از مطالعه و شاهنامه‌خوانی یک فرد عادی متمایز می‌کند؟
نقال برای این کار عمر گذاشته و شاهنامه را به جان کشیده است. سبک و خوانش شاهنامه در شیوه خوانش پدر من منحصربه‌فرد است و ازاین‌جهت شاهنامه‌خوانی ایشان در کشور متمایز و برجسته است. در طوایف لر و در میان بختیاری‌ها سبک و خوانش پدر من به‌عنوان یک شیوه جدید موردتوجه قرار گرفت و در سطح کشور معرفی شد و ایشان در این سال‌ها به سرتاسر ایران دعوت شده و شاهنامه خوانده است.
-به نظر می‌رسد منطقه لرستان و به‌ویژه قوم بختیاری علاقه ویژه‌ای به شاهنامه دارند. شکی نیست که این فضا برای شما و سایر شاهنامه‌خوانان مشوق بوده است. نظر شما درباره جایگاه شاهنامه در لرستان چیست؟
من در منطقه‌ای از کشورم زاده و بزرگ شده‌ام که در هر جمع و مهمانی بالای پنج یا شش نفر شاهنامه‌خوانی به نقل مجلس تبدیل می‌شود. شاهنامه از تولد تا مرگ در زندگی ما جایگاه برجسته‌ای دارد. وقتی برای نوزاد نامی انتخاب می‌کنند به کسی مراجعه می‌کنند که با شاهنامه آشنایی بیشتری دارد و مثل فال گرفتن کتاب را باز می‌کنند و شاهنامه‌خوان یکی از شخصیت‌های مثبت داستان را برای نام‌گذاری نوزاد انتخاب می‌کند. در مناطق لر نشین بیش از 80 درصد نام‌ها از شاهنامه و از نام‌های اصیل ایرانی انتخاب شده است. همچنین در کابین یا جهاز عروس شاهنامه‌ای برای داماد راهی می‌شود. در کتاب‌خانه یا جایگاهی ویژه در هر خانه‌ای شاهنامه می‌بینید. نقال‌ها در مراسم عروسی از داستان‌های عاشقانه شاهنامه می‌خوانند. شاهنامه‌خوانی در مراسم پرسه یا خاک‌سپاری و سوگواری از دست رفتگان نیز جریان دارد. شاهنامه از لر و بختیاری جدا نیست و این ویژگی در منطقه ما منحصربه‌فرد است.
-استاد دهقانی در مراسم بزرگداشت خود چه خواسته‌ای از جامعه فرهنگی کشور داشت؟
یکی از دغدغه‌های بزرگ پدرم تأمین معیشت شاهنامه‌خوانان است. اگر شاهنامه‌خوانی به‌عنوان یک شغل به رسمیت شناخته شود از دغدغه نقالان سالمند و شاهنامه‌خوانان جوان کم می‌شود. حداقل بیمه این قشر می‌تواند خیالشان را کمی راحت کند. دیگر دغدغه پدر و همه ما این است که چرا برخی نهادهای حاکمیتی با شاهنامه بیگانه هستند؟ شاهنامه پر است از درس‌های حکومت‌داری و حاکمیت بر مردم و چگونگی رفتار با زیردستان. چرا در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها هیچ دوره آموزشی برای شاهنامه در نظر گرفته نشده است؟! متأسفانه مطالعاتی که در بخش فرهنگی جامعه در مورد شاهنامه و معرفت‌های پیدا و پنهان این اثر انجام شده توسط پژوهشگران بوده و نتایج این تحقیقات و بررسی‌ها به دست مردم نمی‌رسد.
در حال حاضر شاهنامه جز با نقالی راهی به خانه‌های مردم ندارد. «چو مردم ندارد نهاد پلنگ، زمانه نگردد بر او تار و تنگ»؛ کل دنیای امروز محتاج دریافت معنای این بیت از شاهنامه است. تا وقتی جامعه جنگ‌طلب نباشد، مردم دچار آسیب نمی‌شوند. فردوسی هزار سال پیش این مفاهیم را به نظم درآورده است، مفاهیمی که سه هزار سال در فرهنگ ما وجود داشت.