«سایماتیکس» راهی برای به تصویر کشیدن اصوات
سینا لطیفپور- پژوهشگر و مدرس موسیقی
Sinalp2001@yahoo.com
صوت نوعی ارتعاش است؛ بهعنوانمثال وقتی سیم گیتار به حرکت درآید، هوای اطراف آن فشرده و سپس منبسط میشود. این کار امواجی صوتی ایجاد میکند که با سرعت 300 متر در ثانیه (سرعت صوت) در فضا حرکت میکند. میزان فرکانس مرتعش شده از ساز باعث میشود که ما آن را بشنویم. البته محدوده شنوایی انسان بین 20 تا 20000 هرتز است و فرکانسهای خارج از این محدوده قابلشنیدن توسط انسانها نیست.
بهطورکلی حواس انسان وسیله ارتباط او با محیط اطراف است. البته واکنش ما در برابر صوت فقط از طریق گوشهایمان نیست، بلکه تمامی اندامها و اعضای بدن در برابر امواج صوتی محیط تأثیرپذیر و واکنشپذیر هستند. بهعنوانمثال وقتی نزدیک یک نوازنده «درامز» که در حال نواختن است قرار بگیرید احتمالاً ارتعاش صدای طبلهای ساز را از طریق بدنتان نیز حس خواهید کرد.
بهطورکلی در مواجهه با یک عامل پیامهای عصبی از گیرندههای حسی مانند چشم، گوش، پوست و ... به مرکز عصبی یعنی کورتکس مغز منتقل میشود و فرایند ادراک حسی شکل میگیرد. اصواتی که به مغز میرسند، حواس و عواطف را تحریک میکنند و با ایجاد انرژی موجب تغییراتی در انسان میشوند. این توان تأثیرگذاری انرژی امواج صوتی علاوه بر انسان در خصوص تمامی پدیدههای هستی نیز وجود دارد. از نمونههای آن دانشی است به نام «سایماتیکس» (cymatics) که در آن میتوان ارتعاش اصوات را به شکل تصویر دید.
تحقیق در مورد صدا نمایی یا به عبارتی به تصویر کشیدن صدا اولین بار توسط اندیشمندانی مانند «داوینچی» و «گالیله» مطرح شد و حدود 300 سال قبل توسط «ارنست چالدنی» مورد آزمایش قرار گرفت و در ادامه کار او دکتر «هانس جنی» توانست اثر اصوات و نتهای موسیقی را بر روی دانههای شن منعکس کرده و به صورتی قابلرؤیت به تصویر بکشد. این روش بعدها گسترش پیدا کرد و ابزاری اختراع شد که حتی فرکانسهایی که از بافتهای مختلف بدن ساطع میشوند محاسبه و تفسیر شوند. دراینارتباط امروزه محققان از ابزاری به اسم «سایماسکوپ» استفاده میکنند. این دستگاه که بهصورت تخصصی طراحی و ساخته شده، اشکال دقیق هر ارتعاش صوتی را نمایش میدهد. امروزه دانشمندان معتقدند که ما میتوانیم از صدانمایی بهعنوان پنجرهای جدید به طبیعت استفاده و به شکلی طرحهای اصلی طبیعت را بازسازی کنیم.
در تمام ابعاد هستی هارمونی وجود دارد؛ از صدای یک ستاره تا صدای یک سلول و از صدای قلب انسان تا صدای یک آلت موسیقی. درواقع، اشکال هندسی منظمی که از این صداها به وجود میآیند، نشان میدهند که بسیاری از آنها نسبتهای مشابه و یکسانی دارند. سایماتیکس راهی برای تفسیر ارتعاشات است و امکان به تصویر کشیدن اصوات را فراهم میکند که کمک بزرگی در پیشرفت مطالعات در این زمینه محسوب میشود.
طی پژوهشی «شهیر داود» کارگردان مقیم نیویورک به همراه «نایجل استنفورد» آهنگساز مطرح موزیک ویدیویی تهیه کردند که در آن سازهای موسیقی را با ابزارهای سایماتیکس هماهنگ کرده و در آن نشان دادند که صدای سازهای مختلف چه تأثیراتی بر روی ماده میگذارند.
آهنگسازان و موسیقیدانها، علاقهمندان موسیقی و صدا و بسیاری از محققان همواره مشتاق و علاقهمند بودهاند که بتوانند به شکل عمیقتر و متفاوتی اصوات موسیقی را شناخته و درک کنند. در حال حاضر تحقیقات فراوان و پیشرفت دانش بشری درک ما را از پدیده شگفتانگیز انرژی صدا دگرگون کرده است.