به نظر شما آیا میتوان وقوع درگیری مستقیم میان روسیه و ناتو را در سرنوشت بحران اوکراین پیشبینی کرد؟
این بحث را باید در قالب اختلاف میان روسیه و ناتو بررسی کرد و تنها بحث روسیه و اوکراین مطرح نیست. بسیاری از کشورهای اروپای شرقی به اتحادیه اروپا و ناتو پیوستند که این شرایط خوشایند روسیه نبود و بارها در این رابطه به اوکراین اخطار داد.
هنوز هم بسیاری در غرب روسیه را ابرقدرتی بالقوه میدانند که میتواند در برابر سیاستهای نظامی و امنیتی ناتو مقاومت کند. به ویژه که روسیه مخالف روند گسترش ناتو به حوزه نفوذ خود بوده و هر اقدامی از سوی ناتو در این منطقه را تهدیدی برعلیه امنیت ملی خود میدانست و در این موارد رفتاری تهدیدآمیز داشت.
اما در صورت گسترش جنگ توسط روسیه این احتمال وجود دارد که ناتو مستقیماً با روسیه درگیر شود. چون هجوم پناهندگان اوکراینی به کشورهای اروپا و افزایش قیمت انرژی و تبدیلشدن روسیه به یک تهدید، دلایلی کافی هستند تا ناتو بتواند وارد درگیری مستقیم با کرملین شود. روابط روسیه و ناتو بعد از جنگ سرد همواره در نوسان بود و از تعامل تا تقابل پیش رفته اما امروز در شرایطی قرارگرفته که احتمال درگیری دور از تصور نیست.
به نظر شمابا توجه به عدم عضویت اوکراین در پیمان ناتو، اعضای ناتو چطور میتوانند اقدامی علیه روسیه داشته باشند؟
ماده ۴ ناتو آمده است: "هر زمان که به نظر هر یک از اعضای ناتو، تمامیت ارضی، استقلال سیاسی یا امنیت هر یک از اعضا مورد تهدید قرار بگیرد، طرفها با یکدیگر مشورت خواهند کرد." مشورت بر اساس ماده ۴ میتواند منجر به اقدام جمعی هر ۳۰ کشور عضو شود. از زمان تشکیل این ائتلاف نظامی، تا امروز شش بار از این ماده استفادهشده است.
البته ماده ۴ جدا از ماده ۵ ناتو است که اعلامیه اتحاد نام دارد و میگوید حمله به یک عضو حمله به همه تلقی میشود. پس بنا بر ماده ۴ ناتو روسیه با حمله به اوکراین یک تهدید بهحساب میآید و میتوان با فعال کردن مبحث مشورت موجب اقدام متقابل در اعضای ائتلاف نظامی ناتو شد.
آیا میتوان تحریک غرب را منشأ جنگ اوکراین و بحران معرفی کرد؟
روسیه تقریباً با ناتو هم مرز شده است این چیزی بود که روسیه نمیخواست. روسیه بارها اعلام کرده بود که اوکراین خط قرمز روسیه است. روسها این نگرانی را داشتند که با پیوستن اوکراین به ناتو ازنظر امنیت ملی موقعیت خطرناکی برای مسکو پدید بیاید. از طرفی تصرف شبهجزیره کریمه موردپذیرش غرب واقع نشد و روسیه در پی آن مورد تحریم قرار گرفت و روسها طعم دشمنی با غرب را چشیدند.
روسیه از تمام ابزارهایش علیه غرب استفاده کرده و برای حفظ جایگاه خود، جز درگیری راه دیگری ندارد. روسیه سالها است با استفاده از متحدین خود در اتحادیه اروپا یعنی احزاب راست افراطی بر نخبگان کشورهای اروپایی فشار وارد میآورد. در این شرایط کشورهای اروپای شرقی نیز نگرانیهای امنیتی دارند که بر بدبینی آنها نسبت به روسیه افزوده است. این فرآیند هم برای غرب هم برای روسیه نگرانی به وجود آورده است.