با توجه به پیشنهاد متن جدید توسط جوزف بورل،در صورت عدم پذیرش این متن توسط ایران چه اتفاقی برای احیای برجام خواهد افتاد؟
جمهوری اسلامی به طور غیر رسمی اعلام کرده که خواسته هایش در متن پیشنهادی بورل لحاظ نشده است.اما آمریکا متن را پذیرفته و منتظر پاسخ تهران است. به نظر می رسد سطح انتظارات طرف ایرانی حداکثری است.امریکا و اروپا در احیای برجام می خواهند تنها به لغو تحریم های برجامی بسنده کنند اما ایران می خواهد علاوه بر تحریم های برجامی تحریم سپاه را نیز لغو کند. مسئله دوم درخواست ایران مبنی بر تضمین دولت آمریکا برای عدم خروج از برجام است در حالی که این درخواست خارج از اختیارات قانون اساسی آمریکا است.قانون اساسی در آمریکا اجازه نمی دهد رئیس جمهور توافقی را امضا کند و دولت های بعد از خود را هم مکلف به اجرای آن توافق کند. بنابراین اکنون اختلاف بر سر دو موضوع است که ابتدا سپاه از لیست تحریمی خارج شود تا گروه های ضد برجامی در داخلی معترض نشوند و مسئله دوم نیز همین تضمین ماندن در توافق است. طبق قانون اساسی آمریکا هر رئیس جمهور فقط برای دوران تصدی خود می تواند تضمین دهد.برجام قرارداد نیست،زیرا به امضای کنگره نمیرسد بلکه یک توافقنامه بین دو دولت در زمان محدود است.اگر رئیس جمهور بعدی آمریکا این توافقنامه را به صلاح منافع ملی کشورش بداند به اجرای آن ادامه خواهد داد. در ماه سپتامبر جلسه شورای حکام مجدد روند کار هسته ای ایران را بررسی می کند.با توجه به خروج ایران از نظارت های فراپادمانی و گزارش هایی که گروسی داده آژانس از فعالیت های هسته ای ایران رضایت کافی ندارد.بنابراین امکان دارد آژانس گزارشی به شورای حکام دهد و اعلام کند از روند هسته ای ایران اطلاع ندارد و این روند رضایت بخش نیست. در چنین شرایطی شورای حکام قطعنامه ای جدید علیه ایران صادر خواهد کرد.در شورای حکام دو نوع قطعنامه وجود دارد.قطعنامه های اخطاری و تنبیهی.آخرین قطعنامه علیه ایران به پیشنهاد اروپا و آمریکا، اخطاری بود.ایران به تلافی آن قطعنامه 27 دوربین فراپادمانی را در تاسیسات هسته ای خود خاموش کرد. در صورتی که علیه ایران قعطنامه تنبیهی صادر شود پرونده به شورای امنیت سازمان ملل خواهد رفت و مکانیسم ماشه فعال و تحریم های لغو شده در قطعنامه 2231 مجدد علیه ایران وضع خواهند شد.بعد از این مرحله پرونده ایران ذیل فصل هفت شورای امنیت قرار خواهد گرفت. برخی تحلیل ها حکایت از آن دارد که ایران برای امتیاز گیری دو اهرم فعال می کند.ابتدا با نزدیک شدن به زمستان و نیاز بازار اروپا به انرژی و دوم با غنی سازی اورانیوم 60درصدی که انجام می دهد.این دو مورد می تواند طرف مقابل را برای امتیاز گرفتن تحت فشار قرار دهد. سفر اخیر پوتین به تهران نشان داد که وی آمده تا از برجام علیه آمریکا استفاده کند.در حقیقت روسیه بدش نمی آید که با برجام به آمریکا فشار وارد کند.
اگر پرونده ایران به شورای امنیت برود شرایط تحریمی برای ایران چگونه خواهد بود؟
در متن برجام آمده است، اگر یکی از طرفین تعهدات خود را انجام ندهد مکانیسم ماشه فعال می شود.آژانس طبق قانون هر سه ماه باید گزارشی از روند فعالیت های هسته ای به شورای امنیت بدهد. بنابراین آژانس به شورای حکام اعلام می کند ، شورای حکام قطعنامه می دهد و سپس پرونده به شورای امنیت می رود.همانطور که گفته شده در این مرحله دیگر نیازی به رای گیری نیست.پیش از این تحریم های ایران را همه کشورها از جمله چین و روسیه امضا کرده اند.بنابراین تحریم های جهانی قبل از سال 2015 و تحریم های ثانویه علیه ایران مجدد فعال می شود.البته بعید است که پرونده ایران به فصل هفت شورای امنیت برود.
با توجه به اینکه درصد احیای برجام پایین است آیا جمهوری اسلامی به سمت گسترش روابط اقتصادی با چین و روسیه حرکت می کند؟این روابط تا چه میزان به اقتصاد و منافع ملی کشور کمک می کند؟
گرایش صرف به سمت شرق به نفع ایران نیست.بهتر است در روابط خارجی توازن برقرار شود.هر کشوری باید از تنوع منابع برخوردار باشد و با همه کشورها ارتباط سیاسی و اقتصادی برقرار کند. به دو دلیل گرایش به سمت شرق منافع کشور را تامین نمی کند اول اینکه چین و روسیه هیچوقت تمایل نداشته اند که ایران یک کشور اتمی شود.دوم اینکه چین و روسیه شرکای خود را به سمت توسعه حرکت نمی دهند.حتی یک کشور در دنیا وجود ندارد که از ارتباط با چین و روسیه به یک توسعه قابل ملاحظه رسیده باشند. ونزوئلا و کوبا که از شرکای تجاری روسیه هستند بعد از 70 سال ارتباط اقتصادی هنوز مردمشان با تورم بالا زندگی می کنند.لذا کشوری پیدا نمی شود که با اتکا به اقتصاد روسیه توانسته باشد مسیر توسعه را طی کند.در حالی که کشورهایی مانند کره جنوبی،مالزی،تایوان و کشورهای آسیای جنوبی تحت حمایت های آمریکا به یک اقتصاد شکوفا دست پیدا کرده اند.به همین دلیل گرایش صرف معطوف به شرق نمی تواند مشکلات اقتصادی ایران را حل کند. توسعه یافتگی در هر کشوری سه شرط اساسی دارد:اول سرمایه دوم تکنولوژی و سوم نیروی انسانی متخصص. تجربه نشان می دهد چین و روسیه این سه مورد را در اختیار ایران نخواهند گذاشت.