محمد یزدان پناه، استاد ژئوپولتیک
اگرچه اخبار منتشر شده درباره برجام، کمتر از مرگ برجام صحبت میکند ولی به نظر میرسد که مذاکرات برجام بدون نتیجه به پایان رسیده است و دیگر به نظر نمیرسد که هیچ کدام از طرفین توافق، ارادهای برای گفت و گوی مجدد داشته باشند. اگر غیر از این بود گفت و گو ها به نتیجه میرسید که نرسید.
با احیای توافق، مهمترین دستاورد برای ایران، لغو تحریمها بود که امروز به نظر میرسد با به پایان رسیدن دفتر توافق باید با اعلام مرگ برجام، لغو تحریمها را دور از واقعیت بدانیم.
البته در حوزه تحریمها غرب سالها است که تحریمهای سنگینی را بر علیه ایران اعمال کرده است. به هر حال ۴۰ سال است که ایران طعم انواع تحریمها را چشیده و غرب طرح تحریمی و محدودیت جدیدی برای ایران ندارد و تحریمها تنها از منظر سختگیریهای اجرایی و شدت نظارت بین المللی تقویت خواهند شد.
از طرفی با شکست گفت و گو های برجام برنامه هستهای کشور بیشتر از قبل فعال میشود و همکاری با آژانس محدود خواهد شد. دور از ذهن نیست که ایران به غنی سازی ۶۰ درصد شتاب دهد و زنجیره سانتریفیوژها را فعال میکند. همچنین ایران هم زمان برنامه موشکی و فضایی خود را توسعه میدهد.
اما نکته قابل ذکر این است که برخلاف تبلیغات رسانهای، با شکست مذاکرات برجام اتفاقی در حوزه نظامی نخواهیم داشت، نه جنگی رخ میدهد و نه حملاتی صورت میگیرد. زیرا غرب امروز در حوزه اوکراین درگیر جنگی پر دامنه است و دنیا خواستار درگیری دیگری در هیچ گوشه دیگری از این جهان نیست.
یکی از تاثیرات مذاکرات طولانی و بی نتیجه برجام این بود که مردم نسبت به برجام و احیای توافق دلسرد و بی تفاوت شدهاند و دیگر اخبار برجام با حساسیت دنبال نمیشود و عملاً جامعه منتظر احیای برجام نیست. که اتفاق خوبی است و موجب میشود مرگ برجام بازارها را به هم نریزد و برای مردم مشکل ایجاد نکند.
از این پس دولت چارهای جز توجه به مؤلفههای داخلی ندارد. این مساله باید از حالت شعاری خارج شود و به برنامه و طرح و پروژه تبدیل شود. باید موضوع فروش نفت را که هم اکنون به دلیل بالا رفتن قیمت جهانی نفت وضعیت بدی ندارد، به همین صورت دنبال کنیم و به تحکیم روابط با خریداران نفت بپردازیم و از ایجاد هر نوع تنش داخلی و یا تنش با همسایگان پرهیز کنیم.
با این حال، اثر مرگ برجام با ادامه و شدت تحریمها بر رفاه شهروندان ایرانی و توسعه پایدار کشور تأثیر منفی خواهد داشت.
ایران باید انعطاف بیشتری از خود نشان دهد و برای لغو تحریمها از مسیرهای دیگر و گفت و گو هایی دیگر تلاش کند.