علت درگیری ارمنستان و آذربایجان چیست؟
قفقاز یک منطقه کوهستانی مهم از نظر استراتژیک در جنوب شرقی اروپاست که برای قرنها، قدرت‌های مختلف در منطقه اعم از مسیحی و مسلمان برای به دست گرفتن کنترل آن رقابت کرده‌اند.جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان امروزی هر دو از دهه ۱۹۲۰ یعنی در زمان تشکیل اتحاد جماهیر شوروی بخشی از آن شدند. در آن زمان قره‌باغ یک منطقه با اکثریت ارمنی‌تبار بود، اما شوروی کنترل منطقه را به مقامات جمهوری آذربایجان داد و در زمان شوروی، به یک منطقه خودمختار در درون جمهوری آذربایجان تبدیل شد.در دهه‌های بعدی ارامنه قره‌باغ چندین بار خواستار انتقال کنترل این منطقه به ارمنستان شدند. اما تنها در زمان آغاز فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اواخر دهه ۱۹۸۰ بود که پارلمان منطقه‌ای ناگورنو قره‌باغ رسماً رای داد که به بخشی از ارمنستان تبدیل شود.در حالی که جمهوری آذربایجان سعی در سرکوب جنبش جدایی‌طلبانه داشت، ارمنستان از آن حمایت می‌کرد و این ابتدا به درگیری‌های قومی منجر شد و پس از اعلام استقلال ارمنستان و آذربایجان از مسکو به یک جنگ تمام عیار تبدیل گشت.این منطقه در حال حاضر از لحاظ بین‌المللی، بخشی از جمهوری آذربایجان شناخته شده است، اما اکثریت جمعیت آن ارمنی تبار هستند.
49 کشته در درگیری روز سه شنبه
ارمنستان و جمهوری آذربایجان از وقوع درگیری‌های گسترده در طول مرزهای دو کشور و کشته شدن شماری از نیروهای دو طرف خبر دادند.نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان روز سه‌شنبه ۱۳ سپتامبر گفت که دست‌کم ۴۹ نظامی ارمنستانی تاکنون در درگیری‌های مرزی با آذربایجان کشته شده‌اند. به گفته آقای پاشینیان، این شمار از کشته‌ها قطعی نیست.وزارت دفاع ارمنستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که جمهوری آذربایجان روز سه‌شنبه با توپخانه، پهپاد و سلاح‌های کالیبر بزرگ، مواضع نظامیان ارمنستان را در مسیرهای گوریس، سوتک و جرموک هدف حمله قرار دادند.وزارت دفاع جمهوری آذربایجان هم ارمنستان را به «اقدامات خرابکارانه و تحریک‌آمیز» در نزدیکی مناطق مرزی داشکسان، کلباجار و لاچین متهم کرد.بر اساس اعلام وزارت دفاع جمهوری آذربایجان، حملات خمپاره‌ای نیروهای ارمنستان به مواضع و پایگاه‌های این کشور در مناطق مرزی،منجر به تلفات و آسیب‌رسیدن به زیرساخت‌های نظامی شده است.در هر حال آقای پاشینیان در پارلمان ارمنستان گفت که درگیری‌ها در یک یا دو مسیر در مناطق مرزی با جمهوری آذربایجان ادامه دارد اما صبح از شدت درگیری‌ها کاسته شده است.
تماس تلنفی نخست وزیر ارمنستان با همتایان روسیه،فرانسه
نخست وزیر ارمنستان در گفتگو با روسای جمهوری روسیه و فرانسه و وزیر خارجه آمریکا درباره بحران مرزی این کشور، خواستار «پاسخ مناسب جامعه جهانی» و محکومیت «تجاوز» آذربایجان به ارمنستان شد.افزایش تنش‌ها میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان که می‌تواند صلح در این منطقه را با خطر مواجه سازد با انتقادات بین‌المللی مواجه است.آمریکا با ابراز نگرانی از وضعیت ایجاد شده در امتداد مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان، خواستار توقف فوری درگیری‌ها در این مناطق شد.
هشدار ترکیه به ارمنستان
اما ترکیه از ارمنستان خواست تا از اقدام‌های «تحریک‌آمیز» خود علیه جمهوری آذربایجان دست بردارد. مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «ارمنستان باید دست از اقدام‌های تحریک‌آمیز خود بردارد و بر مذاکرات صلح و همکاری با باکو تمرکز کند.»ترکیه متحد سنتی جمهوری آذربایجان است و در سال‌های گذشته در تجهیز این کشور به پهپادها فعال بوده است. پهپادهای ترکیه‌ای در آخرین جنگ جمهوری آذربایجان و ارمنستان در سال ۲۰۲۰ نقش تعیین‌کننده‌ای داشتند.
پیشینه گفتگوهای دو کشور برای برقراری صلح
ارمنستان و جمهوری آذربایجان پس از نخستین جنگ بر سر قره‌باغ در اوایل دهه ۱۹۹۰ با بیش از ۳۰ هزار کشته، بار دیگر در پاییز ۲۰۲۰ بر سر کنترل این منطقه با یکدیگر درگیر شدند.در جنگ سال ۲۰۲۰ بیش از ۶ هزار و ۵۰۰ نفر کشته شدند و بخش‌هایی از قره‌باغ به موجب یک توافق آتش‌بس میان ایروان و باکو که با میانجیگری مسکو منعقد شد، تحت حاکمیت دوباره جمهوری آذربایجان درآمد.البته پس از این توافق هم گزارش‌هایی از وقوع درگیری‌های پراکنده همراه با تلفات منتشر شده است. ارمنستان همزمان از جامعه جهانی خواسته بود تا مانع «اقدام‌های تهاجمی» جمهوری آذربایجان شوند.الهام علی‌اف، رئيس جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان در ماه مه در پی گفتگوهایشان با شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا با یکدیگر به توافق رسیده بودند تا مذاکرات درباره یک معاهده صلح بر سر منطقه قره‌باغ را پیش ببرند.اما وقوع درگیری‌های جدید در امتداد مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان حکایت از آن دارد که وضعیت میان دو کشور همچنان ناپایدار باقی‌مانده است به‌گونه‌ای که روند شکننده صلح تحت میانجیگری اروپا را تهدید می‌کند.
واکنش آمریکا به درگیری ها
نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان و آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا طی یک تماس تلفنی تحولات اخیر در رابطه با درگیری‌های مرزی جمهوری آذربایجان و ارمنستان را ارزیابی کردند.بنا به اعلام روابط عمومی نخست وزیری ارمنستان، پاشینیان در این تماس تلفنی از ادامه درگیری‌ها در این منطقه ابراز نگرانی کرده است.وزیر امور خارجه آمریکا نیز افزایش تنش را «غیرقابل قبول» خوانده و به تلاش برای برقراری ثبات در منطقه اعلام آمادگی کرده است.گفتنی است درگیری‌های شدید در بین یگان‌های مرزی دو کشور در منطقه مرزی ادامه دارد.وزارت دفاع آذربایجان اعلام کرد که نیروهای ارمنستان شب گذشته در مناطق مرزی داش‌کسن، کلبجر و لاچین دست به اقدامات تحریک آمیر گسترده زده‌اند.
پاشینیان از روس ها کمک خواست
نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان روز پنج‌شنبه ۴ اوت در پی افزایش تنش‌ها و دور جدید خشونت‌ها در قره‌باغ، خواستار مداخله نیروهای حافظ صلح روسیه در این منطقه شد.جمهوری آذربایجان روز گذشته مدعی شد که کنترل چندین ارتفاع استراتژیک تحت کنترل ارمنی‌ها را در دست گرفته است. در جریان درگیری‌های روزهای گذشته در منطقه قره‌باغ، یک سرباز جمهوری آذربایجان و دو سرباز ارمنی جدایی‌طلبان کشته شدند، درگیری‌هایی که جنگ خونین میان باکو و ایروان را در سال ۲۰۲۰ دوباره زنده کرده است.در جنگ سال ۲۰۲۰ که با شکست ارمنستان همراه بود، بیش از ۶ هزار و ۵۰۰ نفر کشته شدند و بخش‌های بزرگی از قره‌باغ به موجب بخشی از یک توافق آتش‌بس که با میانجیگری مسکو منعقد شد تحت حاکمیت دوباره جمهوری آذربایجان درآمد.مسکو روز پنج‌شنبه با ابراز نگرانی «شدید» از تشدید تنش‌ها در منطقه قره‌باغ، خواستار «خویشتن‌داری» دو طرف و احترام به آتش‌بس شد.دولت ارمنستان پیشتر از جامعه جهانی خواسته بود تا مانع «اقدام‌های تهاجمی» جمهوری آذربایجان شوند.