کارکردهای سازمان شانگهای چیست؟
سازمآن‌همکاری شانگهای با ابتکار چین به‌منظور کاهش اختلافات و تنش مرزی با همسایگان در سال ۱۹۹۶ با حضور روسای ۵ کشور چین، روسیه، تاجیکستان، قزاقستان و قرقیزستان با دعوت چین در شهر شانگهای با عنوان گروه «شانگهای ۵» شکل گرفت.
در سال ۲۰۰۱ با عضویت ازبکستان در نشست سران در شهر شانگهای به «سازمآن‌همکاری شانگهای » تغییر نام داد؛ و عملاً از سال ۲۰۰۱ با تأیید اساسنامه سازمان، کار آن شروع‌شده است.
ابتدا هدف از تشکیل شانگهای کاهش تنش مرزی و افزایش اعتماد بین اعضا بود کشورهای عضو مکلف شدند از تحرکات نظامی در ۱۰۰ کیلومتری مرزها امتناع کنند و استقرار نیروی نظامی را هم به هم اطلاع دهند. پس از مرحله اعتمادسازی، مبارزه با ۳ شر، تروریسم، افراط‌گرایی مذهبی و جدایی‌طلبی از اهداف سازمان است. گفتگوهای اعضا بیشتر در زمینه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، امنیتی، حقوقی، علمی است.
عضویت ایران در پیمان شانگهای چه دستاوردهایی به لحاظ اقتصادی می‌تواند برای داشته باشد؟
ایران از سال ۲۰۰۵ تقاضای عضویت در این سازمان را ارائه داد عضو ناظر شد که در اجلاس ۲۱ سازمان در شهر دوشنبه سال (۲۰۲۱) با عضویت ایران موافقت و در اجلاس بیست و دوم امسال سران که در شهر سمرقند ازبکستان برگزار می‌شود و با امضای تعهدات از سوی ایران روند عضویت کامل پیگیری خواهد شد. واقعیت این است که از پذیرش عضویت ایران یک سال گذشته چه اثر مثبتی لمس شده است؟!
ایران به‌اتفاق ترکیه و پاکستان بنیان‌گذار سازمانی است به نام سازمان همکاری اقتصادی اکو (ECO) که پس از فروپاشی شوروی کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز هم به عضویت آن درآمدند و مشخصاً در زمینه اقتصادی و بازرگانی هدف‌گذاری شده است و کشورهای همسایه ایران از شرق تا غرب و شمال ایران را در برمی‌گیرد؛ و از دریای مدیترانه تا دریای خزر و اقیانوس هند و خلیج‌فارس را پوشش می‌دهد و دبیرخانه آن‌هم در تهران قرار دارد و بیشتر کشورهای سازمان همکاری شانگهای که به دنبال توسعه اقتصادی و افزایش تجارت برای بهبود شرایط خود هستند در سازمان همکاری اقتصادی اکو عضویت دارند. مثل ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، آذربایجان، افغانستان. بنابراین شرایط و موقعیت جغرافیایی بسیار عالی برای مراودات اقتصادی از طریق دریا و زمین فراهم است. تقویت سازمان اکو بهتر از هر سازمان دیگری به لحاظ اقتصادی تأمین‌کننده تجارت و اقتصاد ایران است دولت آقای رئیسی که به دنبال بهبود مناسبات با همسایگان برای مراودات تجاری است تقویت عملکرد سازمان اقتصادی اکو بهترین گزینه است نباید انتظار دگرگونی اساسی از سوی سازمان همکاری شانگهای به نفع کشورمان داشته باشیم، عضویت در سازمان همکاری شانگهای به لحاظ اقتصادی هیچ ضرری ندارد؛ اما اقتصاد ایران دریا محور است درصورتی‌که عموم کشورهای عضو شانگهای محصور در خشکی هستند و هنوز کریدور شمال به جنوب از ظرفیت کامل خود از مسیر ایران برخوردار نیست، نکته دیگر حضور در سازمان همکاری شانگهای نباید موجب غفلت دولت از سایر همسایگان باشد.
با توجه به تحریم‌های ایران آیا امکان تبادل تجاری با کشورهای عضو شانگهای وجود دارد یا خیر؟
ایران به دلیل مسائلی ازجمله مسئله منطقه‌ای در خاورمیانه، فعالیت موشکی و مسئله هسته‌ای و برخی مسائل دیگر مورد تحریم شورای امنیت و آمریکا قرار دارد، مذاکرات فعلی بر سر برجام هم هنوز به نتیجه نرسیده است. لذا ادامه کشمکش بین ایران و آژانس اتمی و همچنین آمریکا، سرنوشت برجام و تحریم‌ها را در هاله‌ای از ابهام است و مناسبات تجاری کشور با دیگران را تحت تأثیر قرار داده و FATF هم هنوز تعیین تکلیف نشده است؛ بنابراین در کنار تحریم‌ها ریسک سرمایه‌گذاری و مراودات تجاری و بانکی حکم‌فرماست.
اغلب کشورهای سازمآن‌همکاری شانگهای به دنبال مناسبات نیک و آرام اقتصادی هستند و این کشورها دارای روابط با اروپا و آمریکا هستند، لذا مشخص نشدن نتیجه مذاکرات رفع تحریم‌ها و fatf تبادل تجاری را با دیگر کشورها ازجمله اعضای سازمآن‌همکاری شانگهای تحت تأثیر قرار داده است، واقعیت این است که مسائل ایران راه‌حلش بستگی به تصمیمات کشور بر مبنای منافع ملی و اجماع داخلی است. برای اینکه سیاست «نگاه به شرق» دستاوردی برای کشور داشته باشد باید تعادل و توازن در روابط بین‌المللی کشور برقرار شود تا کشورهای شرق سیاست نگاه به شرق را از سر اجبار و ناگزیری ندانند.
به نظر شما سیاست خارجی دولت سیزدهم در برقراری ارتباط با کشورهای همسایه تاکنون موفقیت‌آمیز بوده یا خیر؟
تلاش دولت برای برقراری ارتباط با همسایگان امری مهم و حیاتی و قابل‌احترام است ولی باید دانست که ارتباط با همسایگان منفک از شرایط عمومی حاکم بر مناسبات بین‌المللی کشور نیست، هرچه کشور به سمت کاهش تنش با جامعه جهانی پیش رود به همان میزان تلاش برای بهبود مناسبات با همسایگان نتیجه‌بخش خواهد شد