بعد از نزدیک به هفت سال تاثیر مثبت برجام بر رشد اقتصادی در گزارش مرکز پژوهش های مجلس منتشر شده است. چرا این نهاد در اعتراف به نقش مثبت برجام بر اقتصاد کشور اینهمه تاخیر کرد؟
متاسفانه در آن زمان تعدادی از نمایندگان که دست بر قضا در این دوره هم در مجلس هستند عملا با زیر سوال بردن و سست کردن برجام این تردید را در طرف های تجاری ما بوجود آوردند و این مساله که مجلس ایران در آینده برجام را زیر سوال خواهد برد به طرف های تجاری خارجی پیام منفی منتقل شد. اگرچه برجام در جلسه ای علنی تایید و حمایت شد ولی موضع گیری های برخی از تندرو های اصولگرای مجلس نهم که نباید آن را به حساب شاکله مجلس گذاشت در مسیر کارشکنی بود. طیف تندرو با زیر سوال بردن برجام و با آتش زدن برجام زمینه تشدید تحریم ها و تردید در سرمایه گذاری را فراهم کردند. خودروسازان بزرگ دنیا به کشور آمدند و زمینه سرمایه گذاری خارجی فراهم شد. می توانستیم خودروساز داخلی را نوسازی کنیم و خودروهایی بروز، ایمن با مصرف سوخت کم جایگزین کنیم. توافق های اولیه صورت گرفت و سرمایه وارد کشور شد ولی برگشتند. در حوزه نفت و صنایع پایین دستی نفت قراردادهای بسیاری با شرکت های بزرگ دنیا بسته شد که همه متوقف شد. هزینه بخش خصوصی در بازاریابی، تبلیغ و انعقاد توافقات از بین رفت. این بار در صورت احیای برجام به دست آوردن دوباره آن بازار ها از مرتبه اول هم دشوار تر خواهد بود.
در سایر حوزه های اقتصادی، صنعتی و بازرگانی نیز علی رغم توافقات اولیه ای که دنبال می شد،متاسفانه کشور تحت تاثیر رفتار تندروها در داخل و خارج قرار گرفت و روند رشد اقتصادی کشور بعد از برجام متوقف شد.
با وجود عمر کوتاه برجام، نقش این توافق در رشد 10.6% حوزه صنعت چگونه توضیح داده می شود؟
در مورد همخوانی تصویب برجام باید با اراده اجرای توافقات صحبت کنیم که دو مساله متفاوت است. زمانی تنها پروتکلی تحت عنوان پروتکل جامع انجام می گیرد
و این کاری مشابه با اتفاقی است که در سال 2015 افتاد و قطعا تاثیر روانی بالایی بر اقتصاد دارد.
ولی وقتی موضوعاتی مثل تراکنش های بانکی که اساس مبادلات تجاری است مطرح می شود و یا مساله آزادسازی منابع بلوکه شده و رفع تحریم های نفتی مطرح می شود باید به یاد بیاوریم که این سه موضوع در توافق برجام دیده شده بود ولی عملیاتی نشد. ولی تاثیر رفع موانع در این حوزه ها بر اقتصاد کشور بیشتر خواهد بود.
بعد از احیای برجام هرگز شاهد بازگشایی ارتباطات بانکی و فعال شدن شبکه بانکی کشور و بانک های خارجی نبودیم و مبادلات و تراکنش های بانکی بین المللی اتفاق نیفتاد.
در مورد منابع بلوکه شده نیز تنها بخش های کوچکی از دارایی های ایران آزاد شد. تنها آزاد شدن منابع بلوکه شده کشور می توانست به صورت گسترده و دست و دلبازانه ای به زیرساخت ها رونق بدهد.
به نظر شما استقبال دنیا از برجام چطور بود و این توافق چگونه در مدتی کوتاه به اقتصاد رکود زده ایران رونق داد؟
بعد از برجام ایران میزبان رفت و آمد هیات های بزرگی از کشور های اروپایی بود. مثلا از آلمان دو بار دو هیات بزرگ به سرپرستی وزارتخانه های اقتصادی آلمان به ایران سفر کردند. ریاست هیات ها بر عهده روسای جمهور و نخست وزیران آن کشور ها بود.
بیش از 220 هیات خارجی به ایران آمدند. تراکم رفت و آمد مهمانان خارجی به حدی بالا بود که اجرای پروتکل های اولیه میزبانی و بستن قراردادها و موافقتنامه ها سخت شده بود.
اتاق بازرگانی میزبان این هیات ها بود و زیر فشار درخواست ها به تنگنا رسیده بودند. هتل های درجه یک تهران جای خالی نداشتند. استقبال غرب از برجام فوق العاده بود.
در همین حد نیز فضای تنفسی ناشی از توافق برجام اقتصاد ایران را باز کرد. به ویژه در حوزه صنعت شاهد رشد حداقل 10% بودیم که امروز مرکز پژوهش های مجلس با تاخیر آن را تایید می کند.
در آن مقطع کوتاه صنایع زیرساختی به ویژه در حوزه ماشین آلات فرسوده احیا شدند و به انتقال تکنولوژی جدید اقدام کردند و برخی از صنایع بعد از توافق برجام روزآمد شدند و ظرفیت و کیفیت تولید خود را بالا بردند.
در زمان تصویب برجام من رییس کمیسیون تجارت و توسعه صادرات اتاق بازرگانی بودم و در مصاحبه هایی با ستاره صبح و دیگر رسانه ها اعلام کردم که باید برجام دو و سه را اجرا کنیم و به سمت توسعه بیشتر روابط با کشور هایی برویم که عملا می توانند کمک کننده باشند.
امروز ایران قراردادهای منطقه ای و توافق های دیگری نظیر پیمان شانگهای دارد ولی تا اینجا هیچکدام تاثیری جدی بر توسعه اقتصادی کشور ندارد.
بیشتر صنایع ایران متکی و نیازمند تکنولوژی غرب هستند. از این رو دانش و تکنولوژی بازسازی صنایع فرسوده و قدیمی ما در دستان غرب است. تحریم و قطع ارتباط با غرب و مبهم بودن سرنوشت برجام عملا باعث شده است در بسیاری از حوزه ها با مشکلاتی جدی روبرو باشیم.