ایده توزیع کوپن چگونه و از کجا آغاز شد؟
سال 1359 و در دوران ریاست جمهوری شهید رجایی، ارتش صدام به ایران حمله کرد و دفاع مقدس آغاز شد. مشکلات اقتصادی و تنگناهایی وجود داشت و مساله کوپن در همان زمان مطرح شد.
کشور با تورم و گرانی اقلام خوراکی روبرو بود. در آغاز جنگ قرار داشتیم و تصور این بود که با کوپن می شود قیمت ارزاق را کنترل کرد.
سال 1360 که بنده وارد دولت شدم، جمعیت ایران بین 39 تا 40 میلیون نفر بود. در پایان دولت مهندس میر حسین موسوی، جمعیت به 48 میلیون نفر رسیده بود.
گزارش ها نشان می داد که 68 میلیون کوپن در دست مردم قرار دارد. کوپن ها کاغذی بود و مشکلاتی و انحرافاتی وجود داشت. پس از آن بود که دولت آقای هاشمی کوپن را حذف کردند.
شرایط معیشتی مردم و مشکلات حوزه تامین و توزیع ارزاق در آن زمان چگونه بود؟ چه لزومی دیده شد تا کشور به مرحله سهمیه بندی ارزاق وارد شود؟
اقداماتی که دولت با طرح کوپن برای تامین ارزاق تهران انجام داد، کار خوبی بود و نتایج مطلوب آن دیده می شد، ولی در شهرستان ها اوضاع خوب نبود و مشکلات طرح بیشتر در آن مناطق بروز می کرد.
قدرت سیاسی در تهران مستقر بود و در شهرستان ها مشکلات معیشتی و گرفتاری های پس از توزیع کوپن بیشتر از تهران بود. نظارت هم کم بود.
در آن زمان چه موانعی پیش روی اجرای طرح بود؟
یکی از مهمترین مشکلات این برنامه که به طور جدی برای جریان کوپن مساله به وجود آورده بود، کوپن های جعلی بودند. چون فیزیک کوپن کاغذی بود و نوع چاپ به صورتی بود که سودجویان به راحتی می توانستند مشابه اش را چاپ کنند. قاچاقچیان و باند های سودجو هم در داخل و هم در خارج از کشور کوپن چاپ میکردند. پیش تر عرض کردم، ۴۸ میلیون جمعیت کشور بود، اما ۶۸ میلیون کوپن در دست مردم قرار داشت. این مساله سند دارد و ارزیابی شخصی بنده نیست.
به عنوان عضو دولت در آن بازه زمانی، آیا طرح کوپن را موفق ارزیابی می کنید؟ آیا این طرح یا طرح های مشابه امروز هم می تواند موفق عمل کند؟
متاسفانه طرح کوپن و طرح های مشابه آن به هر شکلی که شروع شود، حتی با وجود کنترل دولت و نهاد های مسئول، باز هم احتمال تقلب در آن بالا است، چون در شرایط تورمی قرار داریم و انگیزه سودجویی بالا است.
تجربه من نشان داده که می شود کنترل ها را به سادگی دور زد و نقض کرد. در این طرح ها معمولا بهره ای که به جیب قاچاقچی و سود جویان می رود، بیش تر از آن چیزی است که به دست مردم می رسد.
توصیه به دولت این است که به تشکیلات مشابه کوپن و اشکال پیشرفته و آن اعتماد نکند. مگر اینکه تمام هم و غم خود را بر روی توزیع، نظارت و کنترل بگذارند.
همانطور که امروز ملاحظه می فرمایید، در این زمینه ها و با این طرح ها دولت گرفتار مسائل مختلفی می شود و با دست خود اش خودش را گرفتار می کند. مثلا در حوزه نان مردم، معاون وزیر اقتصاد گفته اند که از هر سه کیسه آردی که به نانوا ها می دهیم یک کیسه اش قاچاق می شود. نتیجه ورود دولت و مداخله اش در این حوزه ها از این دست است.