بریکس با پیشنهاد چین و با عضویت کشورهای برزیل، روسیه و هند در سال ۲۰۰۹ با اهداف کاهش وابستگی به دلار آمریکا، افزایش مبادلات تجاری با یکدیگر، افزایش نفوذ سیاسی در جهان، همکاری ارزی و کاهش وابستگی به دلار و غرب تا سیس شد. یک سال بعد آفریقای جنوبی نیز به آن پیوست. اخیراً نیز از ۶ کشور ایران، مصر، امارات، اتیوپی، آرژانتین و عربستان سعودی برای عضویت در این پیمان دعوت شد که چهار کشور ایران، مصر، امارات و اتیوپی به آن پیوستند .
سلطان تجارت جهان
کشورهای عضو بریکس به‌استثنای «روسیه و جمهوری اسلامی ایران» که تحت تحریم‌های غرب هستند از روابط تجاری و تبادلات ارزی با اروپا و آمریکا برخوردارند. بر اساس گزارش آی ام اف در سال ۲۰۲۳ چین با بالاترین حجم تجارت خارجی یعنی ۸۴۷ میلیارد دلار تجارت با اتحادیه اروپا و ۷۵۹ میلیارد دلار تجارت با آمریکا در صدر تجار جهان ایستاده است.
اقتصاد غرب و شرق
نکته قابل‌توجه آنکه حجم تولید ناخالص داخلی این کشورها شامل اعضاء جدید و قدیم بریکس با بیش از نیمی از جمعیت جهان، بر اساس گزارش چشم‌انداز ۲۰۲۴ صندوق بین‌المللی پول، ۲۸.۶ تریلیون دلار برآورد شده که ۲۶ درصد کل جی دی پی جهان را در برمی‌گیرد.
حال‌آنکه آمریکا به‌تنهایی با حجم تولید ناخالص داخلی 28.7 تریلیون دلار و با 26.2 درصد تولید ناخالص جهان بالاتر از بریکس و در صدر کشورهای جهان قرار دارد. مجموعه با احتساب حجم تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا، حدود ۵۰ درصد جی دی پی جهان در اختیار کشورهای بلوک غرب است .
قدرت اقتصادی آمریکا نه‌تنها در قد و قواره اقتصاد آن بلکه در حجم تراکنش‌های دلار در سیستم فارکس به میزان 88.4 درصد و ۶۰ درصد ذخایر دلاری اسمی کشورهای جهان نیز نهفته است درحالی‌که سهم یوان چین از ذخائر ارزی جهان تنها ۳ درصد است!
حذف دلار به ضرر چین
نکته قابل‌توجه آنکه ذخایر دلاری چین از ۳ تریلیون دلار فراتر رفته و لذا هر اقدامی در تضعیف دلار ازجمله کنار گذاردن آن از معاملات بین‌المللی به زیان چین خواهد بود. بر اساس آمار اینستا در ۲۰۲۲ دلار بیش از ۸۸ درصد در کل معاملات جهانی استفاده شده است.
دلارزدایی در دستور کار نیست
با توجه به قدرت اقتصادی آمریکا و هم‌پیمانان غربی این کشور، به نظر نمی‌رسد که هزینه فرصت کنار گذاردن دلار از معاملات در پیمان‌هایی نظیر بریکس و شانگهای به اعضاء این پیمان، اجازه دلار زدایی که در اهداف تا سیس آن‌ها ذکرشده را بدهد. به‌ویژه آنکه با تهدید ترامپ در وضع تعرفه ۱۰۰ درصدی بر کالاهای صادراتی آنان در صورت اقدام به معاملات غیر دلاری کشور چین را که از بالاترین حجم تجارت خارجی با آمریکا برخوردار است متضرر خواهد کرد. در این راستا پوتین هم در واکنش به تهدید ترامپ اعلام داشته که فعلاً دلار زدایی در دستور کار این کشور نیست .
در یک جمع‌بندی به نظر نمی‌رسد که با توجه به لطماتی که کشورهای عضو بریکس در تجارت با غرب خواهند دید در راستای تحقق کنار گذاردن دلار از معاملات با یکدیگر، حداقل در دهه پیش رو، اقدام جدی به عمل‌آورند.