ویژگی‌های کتاب
«کاوش مسائل اساسی ایران»
رضا داوری اردکانی در این نشست گفت: جلسات متعددی برای پیشبرد کتاب «کاوش مسائل اساسی ایران» با حضور اساتید و صاحب‌نظران برجسته برگزار شد و مجموع مباحث در جهت اصلاح مسائل کشور در حوزه‌های مختلف بود. در این جلسات اساتید رشته‌های مختلف علمی حضور داشتند که گفت‌وگوهای سازنده‌ای شکل گرفت و اساساً طرح مباحث ارزشمند از نکات مثبت مجموع این جلسات بود. موضوع پیش‌آمده در افغانستان، فاجعه زمان ماست و مردم افغانستان مسئول آنچه در کشورشان رخ داده، هستند و ما نیز پاسخگوی مسائل و مشکلات کشورمان هستیم.
الگو شدن ایران در دو نوبت
علی‌اکبر صالحی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران در این مراسم گفت: ایران در طول تاریخ دو نوع حکمرانی داشته است. بار اول در زمان هخامنشیان که حکمرانی خود را از شرق تا غرب گسترش داد و توانست جهان را به‌خوبی و هوشمندانه اداره کند و در مرتبه دوم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، شیوه حکمرانی مبتنی بر ولایت‌فقیه را پیش گرفت. حال باید دید آیا کشوری که توانایی ارائه مدل‌های حکمرانی را دارد، توانایی اصلاح‌پذیری نیز دارد؟ اگر جامعه را مانند فرزند تازه متولدشده در نظر بگیریم مراحلی که این فرزند طی می‌کند تا به رشد و نمو برسد برانگیختگی و شکوفایی ایجاد می‌کند که به اعتقاد من برانگیختگی انقلاب اسلامی ایران از مشروطه آغاز شد و تجلی و برانگیختگی آن در انقلاب سال ۱۳۵۷ نمایان شد. کشور از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاکنون دوران بالندگی را طی کرده و ممکن است در این راه اشتباهات و قصوری رخ‌داده باشد؛ اما تلاش بر رسیدن به بالندگی بوده و به اعتقاد من برپایی جلساتی ازاین‌دست نمونه‌ای از سیر در مسیر بالندگی است.
آزاداندیشی
وی اضافه کرد: جامعه فرهیخته جامعه به کمال رسیده است و محور اساسی در تحول جوامع آزاداندیشی است. اگر محلی برای تضارب آرا وجود نداشته باشد تمامی مباحث اهالی علم و نظر، ابتر باقی می‌ماند. در هر دولت و حکومت امنیت ملی اصل و ملاک است و باید بر تعریف آزاداندیشی کارکرد و حاکمان با منطق و استدلال مورد سؤال قرار گیرند. اگر به دین خرافات اضافه شود زنگار به خود می‌گیرد و مسیر آن تغییر می‌یابد. وقتی‌که یک فرد مسئول در کشور به‌عنوان متخصص خارج از عرف، درباره مذاکرات صحبت کند زیر سؤال می‌رود، اما اگر شخصی در لباس روحانیت انواع خرافات را مطرح کند مورد سؤال قرار نمی‌گیرد. از همین رو معتقدم مسئولیت اجتماعی در قبال گفتار ناثواب در کشور وجود ندارد و این امر یکی از مسائل اجتماعی مهم ایران است.
راه‌حل مشکلات چیست؟
اشرف بروجردی نیز در این نشست گفت: دغدغه بررسی مسائل مربوط به ایران از دو سال پیش آغاز شد و این سؤال مطرح بود که در جامعه اسلامی با چه نگاهی باید مسائل را حل‌وفصل کرد؟ از همین رو برای پاسخ به این سؤال مهم جلساتی برگزار شد که مسئولیت برپایی این جلسات به عهده استاد مصطفی محقق داماد بود و اندیشمندان و فرهیختگان بسیاری نظرات خود را در این کتاب مطرح کرده‌اند. مسائل ایران در این جلسات با رویکرد ارائه راهکارهای مناسب به مسئولان کشور مورد بررسی قرار گرفت و استاد رضا داوری اردکانی در این زمینه نظریه قابل‌تأملی را ارائه کرد که مخالفان و موافقان بسیاری داشت. وی در طرح نظریات خود مطرح کرده بود که اصولاً مسئله‌ای وجود ندارد و به موضوعات جامعه نمی‌توان عنوان مسئله را الصاق کرد. تعالی افکار در جهت فرهنگ‌سازی یک ایده، یاری‌رسان است و تشکیلات کوچک مدنی فرصتی برای تبادل اندیشه ایجاد کرده است و دراین‌بین صاحبان اندیشه جایگاه بی‌بدیلی دارند. خوشبختانه نسل امروز گوش شنوا دارند و اهالی فکر و اندیشه تشنه شنیدن هستند. به اعتقاد من رسالت بزرگان این است تا ناگفته‌ها را برای نسل جوان بازگو کنند.
طرح مسائل در فضای آزاد
آیت‌الله مصطفی محقق داماد رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران در ادامه مراسم گفت: تحولات اجتماعی بر عهده مراکز علمی است و اگر مراکز علمی حرکت نکنند سطح فکری جامعه متحول نخواهد شد و در جلسات مربوط به کتاب «کاوش مسائل اساسی ایران» بر طرح مسائل و مشکلات مردم در اجتماع آزادانه تأکید می‌شد. آنچه امروزه در همسایگی ایران در افغانستان شاهد هستیم، نشان‌دهنده این مهم است که متفکران، علما، دانشمندان و غیره به فکر تحول فکری توده‌ها نبوده‌اند و این خطر که دوباره جهل، تاریکی و ظلمت بر اجتماع سایه اندازد، نیز وجود دارد. جریان پیش‌آمده در افغانستان اعلام خطر برای بازگشت جامعه به سمت ارتجاع است و متأسفانه تحول فکری در جامعه رخ نداده و تزریق خرافات به مردم در جریان است. دراین‌بین سؤالاتی از قبیل اینکه چه باید کرد که جامعه از جهل مطلق به‌خصوص جهل دینی نجات پیدا کند؟ مطرح است. بنده بارها به‌صراحت گفته‌ام جهل دینی خطری که متوجه جامعه ما است؛ به‌عبارت‌دیگر دین در لباس خرافات عرضه می‌شود اما آیا جامعه دین‌دار همراه با خرافات، بهتر از جامعه بی‌دین است؟ آیا دین کج اندیشانه بهتر از بی‌دینی است؟ پاسخ به این سؤالات در کتاب «کاوش مسائل اساسی ایران» مطرح و موردبررسی قرارگرفته است. امید است در آینده اهل دانش و فرهنگ راه‌حل نهایی برون‌رفت از این شرایط را ارائه دهند تا آگاه شویم که با چه روش و زبانی توده جامعه هدایت می‌شود. به اعتقاد من باید فرهنگ تحول سر سفره مردم آورده شود؛ البته در حال حاضر پاسخ و راهکار روشنی برای تحقق این مهم وجود ندارد. لازم به توضیح است که فریبرز خسروی معاون کتابخانه ملی، غلامرضا ظریفیان رئیس اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی، آرمان ذاکری استادیار و گردآورنده کتاب «کاوش مسائل اساسی ایران» و مظفر پاسدار شیرازی معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان اسناد و کتابخانه ملی در مراسم رونمایی از کتاب «کاوش مسائل اساسی ایران» حضور داشتند.