در هفته‌های اخیر آژانس بین‌المللی انرژی گزارشی از میزان یارانه پرداختی انرژی در ۲۵ کشور جهان منتشر کرد. گزارشی که در آن باز هم ایران به عنوان رتبه نخست پرداخت یارانه انرژی معرفی شد، این بار در سال 2020. مجموع یارانه انرژی پرداخت‌شده در جهان در این سال، حدود 182 میلیارد دلار بوده، با این حال از این مقدار بیش از 16 درصد یعنی ۲۹.۶ میلیارد دلار سهم ایران بوده است. جالب اینجاست که نزدیک‌ترین رقیب ایران در اعطای یارانه انرژی، کشوری است که حدود ۱۷ برابر ایران جمعیت دارد و اقتصادش هم حدود ۳۰ برابر بزرگ‌تر از اقتصاد ایران است: چین. این یعنی حدود ۹۰ درصد از یارانه پنهانی که در سال گذشته در ایران پرداخت‌شده مربوط به بخش انرژی است. در این میان گاز طبیعی با سهمی ۶۳ درصدی و عددی معادل 980 هزار میلیارد تومان بالاترین یارانه را به خود اختصاص داده است. بعدازآن نیز پنج فرآورده اصلی نفت و سوخت هوایی با سهمی ۲۵ درصدی قرار دارند. در بخش فرآورده‌های نفتی نیز ۴۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان دریافت شده. خسارتی که علت آن عدم افزایش قیمت این فرآورده‌های در سال‌های اخیر در مقابل افزایش قیمت جهانی آن بوده است و دست‌آخر دولت مجبور به پرداخت مابه‌التفاوت این قیمت به پالایشگاه‌های کشور شده است.
11.6 میلیون یارانه گاز؛ برای هر ایرانی
برای درک بهتر بزرگی این ارقام خوب است بدانید که تنها یارانه گاز طبیعی در سال 99، دو برابر بودجه عمومی کشور (484 هزارمیلیارد تومان) در همان سال بوده! و با حساب سرانگشتی سهم هر ایرانی از این یارانه به بیش از 11.6 میلیون تومان می‌رسد. یارانه‌ای که به دلیل عدم رعایت الگوی مصرف در بخش خانگی، فرسوده بودن وسایل گرمایشی از موتورخانه‌ها گرفته تا بخاری‌ها و بازدهی پایین نیروگاه‌های برق حرارتی کشور دود شده و به هوا رفته است.
حسن مرادی، کارشناس انرژی، نیز گفت‌وگو درباره یارانه انرژی و ضرورت اصلاح قیمت‌ها را از مصرف بالای انرژی در کشور به ویژه گاز آغاز می‌کند.
به گزارش اقتصاد آنلاین ، آخرین ترازنامه انرژی کشور شدت مصرف گاز را در ایران ۶.۴ برابر و نفت خام و فرآورده‌های نفتی را ۱.۴ برابر متوسط سرانه مصرف جهانی گزارش می‌کند. فقط در سال ۱۳۹۷ میزان بهره‌وری مصرف انرژی ۱۱.۱ درصد کاهش داشته است که نشان‌دهنده اتلاف انرژی و همین طور یارانه‌هاست.
مرادی دراین‌باره می‌گوید: دولت شاید حتی بیشتر از این ارقام اعلام‌شده، یارانه انرژی می‌دهد که رقم گاز در آن به نسبت بقیه، بیشتر است. ما در آب، برق گاز و سایر صور انرژی مثل گازوئیل یارانه سنگین پرداخت می‌کنیم و تا تدابیر ویژه استانداردسازی روش‌های مصرف را به کار نبندیم هم این وضعیت ادامه دارد.
راهکارهای کاهش مصرف انرژی
مرادی می‌گوید: شش هزار کشنده در گمرک مانده و آنچه در جاده‌ها هستند کشنده‌هایی‌اند که به علت فرسودگی، بلای جان مردم هستند. این کشنده‌ها باید از جاده‌ها خارج شوند و در روستاها برای جابجایی محصولات کشاورزی استفاده شوند. کشنده‌ای که 50 سال از عمرش می‌گذرد، استاندارد نیست و نباید هنوز در جاده باشد. درحالی‌که به راحتی با جایگزین کردن این کشنده‌ها هم مصرف پایین می‌آید و مصرف‌کننده راضی است هم به نفع مملکت است.
این کارشناس می‌افزاید: نمونه دیگر حداقل 25 میلیون بخاری غیراستانداردی است که در کشور داریم. البته این تعداد در دولت یازدهم 22 میلیون بوده و حالا افزایش هم یافته. این‌ها گاز مملکت را می‌بلعند. این بخاری‌ها باید سریعاً با بخاری استاندارد یا پکیج‌های دیواری جایگزین شود.
او ادامه می‌دهد: دستگاه‌های گازوئیلی و مشعل‌های ما هم حتی استاندارد و به‌روز نیستند. گازوئیلی که در صنایع و برخی منازل می‌شود به صورت استاندارد نیست. هم آلودگی زیست‌محیطی و هم مصرف بالا دارد. بنابراین باید موتورخانه‌های آن اصلاح شود.
فرصت سه‌ماهه دولت برای اصلاح مصرف
مرادی با یادآوری اینکه دولت تا زمستان و فصل سرما هنوز سه ماه فرصت دارد، عنوان می‌کند: در این سه ماه می‌توان کارهای زیادی کرد تا مصرف گاز متعادل شود و بودجه دولت بتواند نفسی بکشد. دولتی که شعار می‌دهد می‌خواهد چهار میلیون مسکن را چهارساله بسازد، یعنی شهری به‌اندازه تهران بنا کند، باید بتواند سیاست‌های درستی هم جایگزین سیاست‌های مصرف گرا و غلطش بکند.
او می‌گوید: واضح است که دولت نمی‌تواند از پس این حجم مصرف بالا بربیاید. هرساله چندین هزاروچند صد شهرک به شبکه گازرسانی اضافه می‌شود و گازرسانی به آن‌ها موازی است با کمبود در بخش‌های دیگر.. برای هر خانوار می‌توان سهمیه مشخصی در نظر گرفت تا خودشان آن را مدیریت کنند اما منطقی نیست که پنج برابر یک مصرف‌کننده عادی در جهان به هر فرد گاز و یارانه داد و خبری هم از صرفه‌جویی نباشد. دولت باید از همین حالا تدابیر صرفه‌جویانِ را در دستور کار امسال قرار بدهد تا بتواند از زمستان امسال عبور کند.