سینا لطیف‌پور- پژوهشگر و مدرس موسیقی
متابولیسم به مجموعه پروسه‌های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی بدن انسان گفته می‌شود. به عبارت ساده‌تر متابولیسم همان سوخت‌وساز بدن است. بدن انسان در همه شرایط حتی در زمان خواب در حال سوزاندن کالری است، زیرا تمام ارگان‌های بدن برای انجام فعالیت‌های طبیعی به مصرف انرژی نیاز دارند. تنفس، گردش خون، فعالیت دستگاه‌های عصبی و سلول‌های مغزی همه نیازمند مصرف انرژی هستند که از جذب مواد غذایی تأمین می‌شوند. در خصوص میزان مصرف انرژی ارگان‌های مختلف بدن، کبد 29 درصد، مغز 19 درصد، قلب 19 درصد، کلیه‌ها 7 درصد، ماهیچه‌ها 18 درصد و بقیه اعضا درصد باقی مانده را مصرف می‌کنند. از طرفی، سرعت سوزاندن کالری‌های موجود در مواد غذایی مصرف شده توسط سلول‌های بدن، به نرخ متابولیکی بدن انسان ارتباط پیدا می‌کند. بالا یا پایین رفتن نرخ متابولیسم بدن تأثیر مستقیم بر روی کاهش یا افزایش وزن دارد. به همین دلیل عموم مردم به دنبال افزایش متابولیسم بدن خود هستند تا از افزایش وزن جلوگیری کنند.
عوامل اصلی که به‌طور مستقیم بر روی متابولیسم تأثیر دارند عبارت‌اند از: تغذیه، سن، فعالیت‌های بدنی و عوامل هورمونی. به‌طورکلی زمانی که مصرف و جذب مواد غذایی متعادل و متناسب باشد انسان از سلامتی بیشتر و از اندام متناسب‌تری برخوردار است.
پرسش این است که آیا موسیقی می‌تواند بر متابولیسم بدن تأثیرگذار باشد؟ پاسخ این است که هنوز آگاهی علمی قطعی در این زمینه حاصل نشده است؛ اما تحقیقات مختلفی در این رابطه انجام شده که تأثیرات غیرمستقیم موسیقی بر متابولیسم بدن را اثبات کرده است. به عبارتی موسیقی می‌تواند عواملی را تحریک کند که آن عوامل به بر روی متابولیسم بدن اثر می‌گذارند.
یکی از مهم‌ترین عوامل مرتبط با متابولیسم، میزان فعالیت‌های بدنی است. ازآنجایی‌که موسیقی می‌تواند تأثیر عمیقی بر تمرینات ورزشی داشته باشد، تأثیر غیرمستقیمی بر میزان متابولیسم بدن هم خواهد داشت، چراکه ورزش نیز متابولیسم را تسریع می‌کند. دراین‌ارتباط موسیقی سطح هورمون سروتونین را افزایش و کورتیزول را کاهش می‌دهد و باعث بهبود روحیه و افزایش سطح انرژی در بدن می‌شود. نکته جالب اینجاست که افزایش سطح هورمون سروتونین با متابولیسم بهتر مرتبط است.
در مقاله‌ای که در نشریه کانادایی فیزیولوژی ورزش منتشر شده است اشاره شده که افرادی که با موسیقی تند ورزش می‌کنند، ضربان قلب، دمای بدن و تنفس آن‌ها سریع‌تر افزایش پیدا می‌کند که منجر به سوزاندن کالری بیشتری می‌شود. در بسیاری از باشگاه‌های ورزشی نیز از موسیقی حین ورزش استفاده می‌شود، زیرا فرد انرژی بیشتری را احساس می‌کند و به هماهنگی در تمرینات ورزشی نیز کمک می‌کند. موسیقی توانایی ترشح هورمون اندورفین را نیز دارد که به آن هورمون «حس خوب» نیز گفته می‌شود. این هورمون به‌غیراز زمان گوش کردن به موسیقی پس از ورزش طولانی‌مدت، خنده و هیجان‌های مثبت هم ترشح می‌شود. جالب است که اندورفین‌ها اشتها را تا حد زیادی کاهش می‌دهند و ذخایر انرژی را برای سوزاندن چربی تحریک می‌کنند. پس شما با گوش دادن به موسیقی مناسب در زمان ورزش از سه عامل برای افزایش سوخت‌وساز بدن سود خواهید برد، زیرا ورزش و موسیقی باعث ترشح اندورفین شده که این هورمون علاوه بر ایجاد حس خوب به کنترل اشتها هم کمک می‌کند؛ البته باید گفت موسیقی جایگزین یک رژیم متعادل شامل مواد مغذی همراه با ورزش منظم نیست، اما داشتن یک یار کمکی در این مسیر بی‌فایده نخواهد بود.
از طرفی داشتن ذهن متشنج و شلوغ ممکن است منجر به افزایش وزن شود، زیرا می‌تواند تمایل به خوردن مواد قندی و پر کالری را افزایش دهد. درعین‌حال موسیقی مناسب می‌تواند حواس و ذهن انسان را آرام کند. بر اساس گزارشی که در مجله بین‌المللی علوم اعصاب انگلستان منتشر شده است، ایجاد آرامش در فرد می‌تواند به کاهش میل به مصرف مواد قندی کمک کند. طی این مطالعه که در دانشگاه هاروارد انگلستان انجام شده است میل به مصرف مواد قندی در زمان استرس موردبررسی قرار گرفته و محققان اشاره کرده‌اند که مصرف قند می‌تواند واکنش‌های استرسی انسان را تا حدودی کنترل کند و ما ناخودآگاه قند را به‌عنوان راهی سریع برای جلوگیری از استرس مصرف کنیم؛ البته در انتهای این مقاله عنوان شده که برای درک چگونگی تأثیر مصرف قند بر مغز در زمان استرس باید مطالعات بیشتری انجام شود، اما می‌توان نتیجه‌گیری کرد که موسیقی ابزار مناسب‌تر و سالم‌تری برای غلبه بر استرس نسبت به مصرف مواد قندی است.