احتمال موفقیت مذاکرات
چقدر است؟
علی‌رغم اینکه مطالب منفی در مورد به موفقیت نرسیدن این مذاکرات به ویژه در رسانه‌های خارجی زیاد است، من امیدواری زیادی دارم به موفقیت مذاکراتی که 8 آذر شروع می‌شود و نمی‌دانیم چه قدر طول می‌کشد. چون سیگنال‌هایی از سوی آمریکایی‌ها می‌بینیم و در اجلاس امنیتی منامه هم از سوی وزیر دفاع و بعضی شخصیت‌ها سخنانی در این راستا مطرح شد. همچنین نکاتی که دیروز سخنگوی دولت آمریکا اعلام کرد و مقاومتی که آمریکایی‌ها در مقابل عرب‌ها و به ویژه اسرائیلی‌ها انجام می‌دهند که این مذاکرات به هم نخورد، گواه این موضوع است. از سوی دیگر من تصور می‌کنم طرف ایرانی مصمم است که وارد این مذاکرات شود. گفته می‌شود که جملات، کلمات و عنوان‌ها را عوض می‌کنند؛ و اسم آن را «رفع تحریم» می‌گذارند. اما نهایتاً همان بحث برجام است و طرف ایرانی هم با توجه به مشکلات اقتصادی و معیشتی که در داخل وجود دارد و هرروز هم بیشتر می‌شود، به دنبال این است که به نحوی به توافق برسد.
شروط و خواسته‌های ایران
طرف ایرانی خواسته‌های جدی دارد. این خواسته‌ها در قبل هم بود و الآن در رابطه با «راستی آزمایی» و «تضمین» مصمم‌تر هستند. من تصور می‌کنم که 4+1 تلاش کنند همراه با آمریکا راهی پیدا کنند تا ایران اطمینان خاطر بیشتری پیدا کند و نسبت به نتیجه‌بخش بودن این مذاکرات امیدواری من زیاد است و فکر می‌کنم دور اول این مذاکرات که 8 آذر به پایان برسد، اظهار امیدواری بیشتری نسبت به الآن مطرح شود و دور بعدی هم در فاصله کمی برگزار شود.
نقطه شروع مذاکره 9 کجاست؟
من تصور می‌کنم هم طرف آمریکایی و هم طرف اروپایی و حتی روسی منتظر هستند اولین نکاتی که طرف ایرانی در مذاکرات مطرح می‌کند را بگیرند و بعد تحلیل کنند که آیا این مذاکرات قرار است از ابتدا شروع شود یا از قسمتی که در مذاکرات قبل به نتیجه رسیده بودند و به قول روس‌ها 90 درصد از کار انجام‌شده بود. من تفاوت چندان بزرگی بین شروع مذاکرات جدید و ادامه مذاکرات نمی‌بینم. من فکر می‌کنم همان مذاکرات دوباره دنبال می‌شود و طرف ایرانی نسبت به گذشته روی دو سه نکته تأکیدات بیشتری دارد که یکی «راستی آزمایی» و دیگری «تضمین» است. راستی آزمایی یعنی طرف آمریکایی ثابت کند توافقی که با ایران دارد عملیاتی می‌شود. این امر راه‌حل دارد. مثلاً یکی از راه‌حل‌ها این است که طرف آمریکایی خودش معامله کند و چند کشتی نفت بخرد و پولش را از طریق دستگاه بانکی بین‌المللی واریز کند تا کسانی که می‌خواهند با ایران تجارت کنند خیالشان راحت شود که اگر با ایران معامله کنند این معامله مورد مؤاخذه قرار نمی‌گیرد و بعداً مشکلاتی به وجود نمی‌آید. طرف ایرانی هم باید یک مقدار انعطاف داشته باشد که با آمریکا مثل اروپا، چین، روسیه، ترکیه و کشورهای حوزه خلیج‌فارس وارد تجارت و کار اقتصادی شود. یعنی کار اقتصادی را یک مقدار از کار سیاست خارجی جدا کند. اگر یادتان باشد ترامپ هم روی این تأکید می‌کرد که ما خارج می‌شویم چون بقیه سود می‌برند و ما اصلاً در اقتصاد ایران فعال نیستیم. برای «تضمین» هم طبیعتاً آنها می‌گویند رئیس‌جمهور آمریکا قانونا نمی‌تواند تضمینی بدهد. چون سنا و کنگره به هیچ‌وجه زیر بار چنین چیزی نخواهند رفت. اما من فکر می‌کنم حداقل دولت آمریکا می‌تواند تلاش کند برای سه سالی که خودشان هستند با کمک اروپایی‌ها تعهداتی بدهد. برای این موضوع هم می‌توان راه‌حلی پیدا کرد. یعنی چیزی نیست که در عالم گفت‌وگوهای سیاسی و سیاست خارجی نتوان برای آن راه‌حل پیدا کرد. بنابراین، من تصور می‌کنم هیچ‌چیزی صفر و صد نیست که خواسته‌های ایران صد در صد برآورده شود، اما اگر یک اطمینان خاطر نسبی ایجاد شود به توافق نزدیک می‌شویم.
طرف‌ها به پیش‌شرط حساس نیستند
من فکر می‌کنم پیش‌شرط‌هایی که ابتدا روی میز گذاشتند مثل مذاکرات موشکی و منطقه‌ای که ایران روی آنها حساس است را این بار زیاد تأکید نکنند. البته من اعتقاددارم هرچه به توافق نزدیک‌تر شویم کشورهایی هستند که سنگ بیندازند؛ مثل فرانسوی‌ها و حتی روس‌ها. یعنی دو کشوری که دوره قبل که به برجام منتهی شد هم سنگی انداختند. اما نهایتاً اگر آمریکا بخواهد، توافق انجام می‌شود.
در خلیج‌فارس اسرائیل جای آمریکا را گرفته
من اعتقاددارم حرف نهایی آمریکایی‌ها را آقای لوید آستین در منامه زد و گفت ما داریم ازاینجا خارج می‌شویم و گروه نیابتی ما در این منطقه کمک می‌کند. درواقع الآن برای پشتیبانی سیاسی، نظامی و امنیتی از اعراب جنوب خلیج‌فارس اسرائیل جای آمریکا را گرفته و روزبه‌روز این همکاری‌ها افزایش پیدا می‌کند و به‌طور مدام در آینده مانورهای مشترک خواهند داشت. حتی من احساس می‌کنم برای کشورهایی مثل امارات، بحرین و عربستان پیوند با اسرائیل بهتر از پشتیبانی است که قرار بود آمریکایی‌ها انجام بدهند، چون در چند مرحله که آنها دچار مشکل شدند آمریکا پا پیش نگذاشت. در مسئله آرامکو و فجیره برای آنها ثابت شد که آمریکا نمی‌خواهد وارد درگیری با ایران شود. بنابراین، به نظر من آمریکا حاضر است امتیازاتی بدهد و با ایران به توافق برسد.
گروسی باید اطلاعاتی به مذاکره‌کنندگان آمریکا و اروپا بدهد
مذاکرات می‌خواهد شروع شود و هنوز کار آقای گروسی انجام‌نشده است. آقای گروسی باید اطلاعاتی به مذاکره‌کنندگان آمریکا و اروپا بدهد و در رابطه با سایت کرج و بعضی سایت‌های دیگر اختلافاتی هم با ایران دارد، چراکه کارکرد بعضی دوربین‌ها بر اساس مصوبه مجلس عوض شده است. لذا آقای گروسی اصرار می‌کند که بتواند مثل گذشته کاملاً راستی آزمایی کند و بر همه سایت‌ها نظارت داشته باشد. طرف ایرانی هم می‌گوید ما مصوبه مجلس راداریم و از سوی دیگر وقتی ما تعهدات را کاهش داده‌ایم و طرف مقابل هیچ اقدامی نکرده چه ضرورتی دارد هرچه می‌خواهید در اختیار شما بگذاریم؟ آنچه مسلم است و من به آن اعتقاددارم، طرف ایرانی، کار آقای گروسی و اطمینان بخشی‌ای را که او می‌خواهد، به نحوی با مذاکرات پیوند می‌زند. اگر مذاکرات جلو برود کار آقای گروسی هم جلو می‌رود و اگر مذاکرات جلو نرود درواقع کار آقای گروسی هم روی هوا می‌ماند و درنتیجه، آژانس یک مقدار نظارت دارد و یک مقدار هم ندارد. تصور نمی‌کنم آقای گروسی هم چیزی که می‌خواهد را امروز صد در صد به دست بیاورد. اگر کار مثبتی در مذاکرات 8 آذر انجام شود، شاید آقای گروسی هم در سفرهای بعدی بتواند دستاورد بهتری داشته باشد.