تازه‌ترین آمار مهاجرت نخبگان
رصدخانه مهاجرت ایران به‌عنوان اولین نهاد پژوهشی کشور در زمینه تحلیل داده‌های مهاجرتی آخرین وضعیت و آمار مربوط به میزان مهاجرت، ماندگاری و خروج نخبگان را اعلام کرد. به گزارش مهر، بر این اساس جمعیت مهاجران ایرانی در دنیا در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱.۸ میلیون نفر است که ۲.۳ درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهد. درواقع جمعیت مهاجران ایرانی در مقایسه با ۳۰ سال گذشته، ۲.۲ برابر شده و از ۸۲۰ هزار نفر به ۱.۸ میلیون نفر رسیده است. کشورهای امارات متحده عربی با ۵۴ هزار نفر، ایالات‌متحده آمریکا با ۳۸۷ هزار نفر، آلمان با ۱۵۲ هزار نفر، ترکیه با ۸۴ هزار نفر، انگلستان با ۸۳ هزار نفر پنج مقصد اول مهاجران ایرانی در جهان هستند. جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج از کشور طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ با افزایشی ۳.۴ برابری همراه بوده و از ۱۷.۴۴۷ نفر در سال ۲۰۰۰ به ۵۹.۵۸۵ نفر در سال ۲۰۱۹ رسیده است. بر اساس آخرین آمار یونسکو رتبه دانشجو فرستی ایران از میان ۲۴۱ کشور جهان، ۱۹ بوده است. آمریکا، ترکیه، آلمان، ایتالیا و کانادا به ترتیب ۵ مقصد اصلی دانشجویان ایرانی در دنیا هستند. تحلیل آمار دریافتی از اداره گذرنامه در بازه زمانی سال ۱۳۸۰ تا مرداد ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که ۵۶.۶ درصد از دارندگان مدال در المپیادهای دانش‌آموزی، ۶۹.۱ درصد از مشمولین بنیاد و ۷۸.۳ درصد از افراد حائز رتبه‌های یک تا هزار آزمون سراسری در داخل کشور هستند. در میان گروه‌های موردبررسی به ترتیب المپیادی‌ها با ۳۷.۲ درصد، مشمولین بنیاد با ۲۵.۵ درصد و رتبه‌های یک تا هزار آزمون سراسری با ۱۵.۴ درصد بیشترین درصد افراد مقیم خارج را به خود اختصاص داده‌اند.
معضل «فرار مغزها»
به گزارش آفتاب نیوز، سایت «میدل ایست‌ای» در گزارشی درباره تمایل رو به گسترش خروج از ایران می‌نویسد: المپیادی‌ها، مدال‌آوران المپیک، ریاضیدانان نابغه و پزشکان قلب؛ این روز‌ها فهرست طولانی است. در مواجهه با تحریم‌ها، بیکاری و کاهش ارزش پول، ایرانیان بیشتری در حال خروج از آن کشور هستند. «فرار مغزها» برای ایران دهه‌ها یک معضل بوده است. اکنون اما موجی تازه‌ای از کارشناسان متخصص و از مهندسان تا ورزشکاران در حال خروج از کشور هستند. ماه گذشته، «عباس عبدی» چهره برجسته اصلاح‌طلب گفته بود از سال ۲۰۱۸ میلادی به این‌سو، تعداد ایرانیانی که کشور را ترک کرده‌اند افزایشی سه برابری داشته و نزدیک به یک‌سوم آنان دارای مهارت‌های تخصصی بوده‌اند.
مخاطبان چه می‌گویند؟
ایرانیانی که با «میدل ایست آی» صحبت کرده‌اند می‌گویند احساس این است که برای داشتن فرصت‌ها و برای دستیابی به زندگی بهتر می‌خواهند از کشور بروند. «مسعود» فارغ‌التحصیل یکی از دانشگاه‌های برتر به‌تازگی برای ادامه تحصیل به نروژ رفته است. او می‌گوید: بسیاری از دوستانم می‌خواهند مهاجرت کنند. من هم تصمیم گرفتم با مدرک فوق‌لیسانس کشور را ترک کنم تا شاید بتوانم مسیر تازه‌ای برای آینده‌ام بسازم.
مهاجرت المپیادی‌ها و متخصصان
به گفته مقام‌های ارشد ایرانی ۴۳ درصد از ورزشکاران المپیکی ایران، ۳۰ درصد از اساتید رشته‌های مکانیک و مهندسی رایانه در برخی از دانشگاه‌ها و سه هزار پزشک، ایران را ترک کرده‌اند یا قرار است ترک کنند. دراین‌ارتباط معاون وزیر بهداشت هشدار داده بسیاری از استان‌ها فاقد جراح متخصص قلب هستند.
نظر یک جامعه‌شناس در ارتباط با فرار مغزها
یک جامعه‌شناس می‌گوید: وقتی افرادی مانند «مریم میرزا خانی» از ایران می‌روند صد‌ها چاه نفت جای آنان را پر نمی‌کنند. میرزا خانی ریاضیدانی بود که در اوایل دهه ۲۰۰۰ ایران را ترک کرد و در امریکا تحصیل کرد. او در سال ۲۰۱۷ میلادی در سن ۴۰ سالگی براثر سرطان درگذشت. این جامعه‌شناس می‌گوید تربیت چنین افرادی برای یک کشور دشوار و زمان‌بر است.
مهاجرت ۳۷ درصد مدال‌آوران المپیادهای دانش‌آموزی
روزنامه اصولگرای جوان درباره مهاجرت نخبگان نوشت: نقش نهاد‌های متولی نخبگان و همچنین اساتید در تشویق نخبگان به مهاجرت موضوعی است که بسیاری از صاحب‌نظران و اساتید دانشگاه‌ها هم بر آن صحه می‌گذارند. رضا عامری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران با اشاره به آمار و ارقام مهاجرت نخبگان در کشور می‌گوید: «۳۷ درصد از دارندگان مدال المپیادهای دانش‌آموزی در بازه زمانی دهه ۸۰ تا ۹۰ مهاجرت کردند.» این استاد دانشگاه وقتی می‌خواهد دلایل خروج نخبگان را از کشور مورد واکاوی قرار دهد، عملکرد بد دستگاه‌های متولی امور نخبگان را در رأس دلایل مهاجرت نخبگان قرار داده و می‌گوید: «کاش چنین ارگان‌هایی را نداشتیم. به‌عنوان‌مثال المپیادهای دانش‌آموزی که برای شناسایی نخبگان و تشکیل سازمان نخبگان برگزار می‌شود به نظر پروسه ناقصی است. برای شناسایی نخبگان سرمایه‌گذاری می‌کنیم و آن‌ها را آموزش می‌دهیم و آماده تولید علم می‌کنیم.»
روند خروج نخبگان از کشور بسیار نامطلوب است
عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با شفقنا در خصوص حفظ نخبگان و ظرفیت‌های علمی کشور، گفت: شتاب خروج نخبگان از کشور طی سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده و باید به دستگاه‌های متولی ازجمله وزارت آموزش‌وپرورش، وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور که بنیاد نخبگان هم در دل آن تعریف شده است، مأموریت‌های خاص دهیم که انگیزه لازم را برای حفظ نخبگان در کشور ایجاد کنند. این حمایت‌ها می‌تواند مادی و یا معنوی باشد، یعنی طبقه نخبه کشور حداقل‌هایی را انتظار دارد که برایش فراهم کنیم تا بتوانند در جهت شکوفایی استعداد خود در فضای عمومی کشور قدم بردارند که این تمهیدات متأسفانه در سال‌های اخیر به‌درستی انجام نشده است. در بودجه ۱۴۰۰ برای ۱۳ دانشگاه برتر کشور که عمده نخبگان، فارغ‌التحصیل این دانشگاه‌ها هستند، اعتباری را در نظر گرفتیم و در بودجه ۱۴۰۱ هم به نخبه پروری توجه خواهیم کرد و همچنین در قانون برنامه هفتم یکی از اولویت‌های اصلی ما توجه به طبقه نخبه است. روند خروج نخبگان از کشور بسیار نامطلوب است و امیدواریم بتوانیم جلوی آن را گرفته و از سوی دیگرکسانی که درگذشته مهاجرت کردند را به درون کشور بازگردانیم.