تأثیر نتیجه مذاکرات وین بر آینده خاورمیانه
اشاره: اخذ ضمانت مبنی بر عدم خروج مجدد آمریکا از توافقنامه و راستی آزمایی لغو تحریمها از سوی ایران، با توجه به تجربه پیشین که ایران از اجرای برجام به دست آورده است، گرچه خواستههایی کاملاً منطقی از سوی تهران محسوب میشوند، اما با توجه به رویکرد پیشین ایالاتمتحده در برابر ایران، به نظر میرسد که بهاحتمالزیاد اجابت این مطالبات ایران در مذاکرات آتی از سوی آمریکا، منتفی باشد. هرچند جزییات تازهای از مذاکرات دور هشتم منتشرنشده اما طرفین امیدوار به توافق هستند و روز گذشته اعضای گروههای مذاکرهکننده به پایتختهای خود جهت مشورت بازگشتند این اتفاق از یکسو نشان میدهد که مذاکرات به بنبست رسیده و از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که مذاکرات به نتیجه برسد.
درواقع مذاکرهکنندگان دولت بایدن، در شش دوره مذاکرات قبلی در وین، مطابق با رویکرد برتری جویانه ای که ایالاتمتحده آمریکا همواره در قبال دیگر کشورها دارد، حاضر به دادن امتیازات در زمینه لغو تحریمهای دوره ترامپ نبودهاند و همچنین قصد دارند که موضوعاتی فرا برجامی ازجمله موضوعات منطقهای و موشکی را در مذاکرات مطرح کنند، لذا در صورت ادامه این روند و مطالبات در مذاکرات آینده، پیشبینی اینکه مذاکرات دولت جدید ایران با طرف آمریکایی شکستخورده و طرفین به توافقی برای احیای برجام نرسند، یکی از سناریوهای نزدیک به وقوع در مذاکرات آتی است، مگر آنکه طرفین در رویکردها و مطالبات اساسی خود تغییر ایجاد کنند.
البته تغییر رویکرد از سوی ایران، بعید به نظر میرسد. ایران بهخوبی میداند که اگر توافقنامه برجام احیا شود، اما به تائید کنگره آمریکا نرسد، در بهترین حالت صرفاً در چارچوب تعهد دولت فعلی آمریکا باقی خواهد ماند و ضمانت اجرای مؤثری نیز برای جلوگیری از خروج مجدد روسای جمهور بعدی آمریکا از این توافقنامه وجود نخواهد داشت، بنابراین به دلیل رویکرد و رفتار آمریکاییها، پیشبینی فروپاشی این توافقنامه بهجای احیای آن در مذاکرات آتی، بیشتر به ذهن متبادر گردد. شاید بر این اساس بوده که رئیسجمهور آمریکا نیز صحبت از احتمال شکست دیپلماسی داشته است.
فایننشال تایمز نوشت: حیاتیترین سؤال برای خاورمیانه در سال جاری این است که آیا پسازاینکه دونالد ترامپ توافق سال ۲۰۱۵ با تهران را که توسط ایالاتمتحده و پنج قدرت جهانی دیگر بهدستآمده بود را لغو کرد، میتوان به یک توافق بینالمللی که جاهطلبیهای هستهای ایران را محدود کند، دوباره دستیافت یا خیر.
به گزارش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: جایگزین این توافق ممکن است تشدید جنگ نیابتی بین ایران و متحدان عرب شیعهاش از شام تا خلیجفارس باشد. یا در بدترین حالت ممکن است شاهد حملهی اسرائیل به ایران باشیم که همیشه تلآویو تهران را بهواسطهی آن تهدید میکند. این جنگ احتمالی بهطور غیرقابلکنترلی در بسیاری از مناطق خاورمیانه غوغا به پا خواهد کرد.
منطقه درست زمانی به این مقطع نامطلوب میرسد که ایالاتمتحده، قدرت خارجی مسلط بر آن پس از پایان جنگ جهانی دوم، بهطور محسوسی در حال دور شدن از آن است. تمامی بازیگران چه همپیمان و چه دشمن آمریکا، واشنگتن را اکنون غیرقابلاعتماد میدانند. این موضوع با خروج پر هرجومرج ایالاتمتحده از افغانستان در تابستان گذشته، یا حتی خروج یکجانبِ ترامپ از توافق هستهای ایران در سال ۲۰۱۸ آغاز نشد. توافقی که متحدان آمریکایی مانند اسرائیل و عربستان سعودی درهرصورت بهشدت با آن مخالفت کردند. این ایده پسازآن که متحد ایران در سال ۲۰۱۹ حمله موشکی و پهپادی دقیقی به تأسیسات نفتی آرامکوی عربستان انجام داد، شکل گرفت. واشنگتن این تهاجم را بهعنوان حمله به سعودیها و نه آمریکاییها قلمداد کرد و آن را نادیده گرفت. از آن زمان، تماسهای دیپلماتیک با ایران در سراسر خلیجفارس از امارات متحده عربی و حتی عربستان سعودی آغاز شد.
درک ناگهانی کشورهای عربی خلیجفارس از آسیبپذیری خود، تلاشهایی را برای تنشزدایی برانگیخته است. با توجه به اینکه اصولگرایان ایرانی کنترل تمام مراکز قدرت جمهوری اسلامی را در دست دارند، اغلب به نظر میرسد که این امر کمی بیشتر از تنشزدایی باشد. بااینحال، با توجه به بنبست مذاکرات در وین، این تماسهای دیپلماتیک در حال افزایش است. وین جایی است که تیم هستهای ایران دقیقاً بر اساس متنی که تهران آماده کرده است، عمل میکند و امکان کوچکترین اعمال تغییری در آن را ندارد.
ارتباطات امارات و ابوظبی پایتخت آن با ایران و عربستان سعودی و همچنین اسرائیل و ایالاتمتحده با سروصدای زیادی ادامه دارد. محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد ابوظبی و حاکم واقعی امارات، اخیراً از نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل پذیرایی کرد. بنت گفت که مخالف یک توافق خوب نیست، اما خواستار اتخاذ موضع سختگیرانهتر علیه ایران شد. سفر وی به امارات یک سفر تاریخی بهحساب میآید که ظاهراً تاج افتتاح روابط دیپلماتیک در سال ۲۰۲۰ بود. شیخ طحنون بن زاید آل نهیان، برادر ولیعهد امارات و رئیس امنیت ملی این کشور ماه گذشته با سران ایران در تهران دیدار کرد. تهران با نصب مجدد دوربینهای مانیتورینگ در تأسیسات هستهایاش توسط ناظر هستهای سازمان ملل متحد موافقت کرد. بااینحال مشخص نیست که چقدر احتمال بازگشت به توافق ۲۰۱۵ وجود دارد. خواستههای حداکثری ایران ممکن است تعدیل شود، اما امکان هیچ بازگشتی از پیشرفتهای فنّاورانه تهران که شامل استفاده از سانتریفیوژهای مدرن برای غنیسازی سریع اورانیوم برای سوخت هستهای میشود، وجود ندارد. اسرائیل، تنها دولت مجهز به سلاح هستهای در منطقه، به کارشکنی خود و خرابکاری در تأسیسات هستهای ایران ادامه میدهد. علاوه بر این، هیچ چالشی برای قدرت شبهنظامی تهران در عراق، سوریه و لبنان یا برنامه موشکی بالستیکش وجود ندارد. راه درازی برای دستیابی به هدف باراک اوباما، رئیسجمهور سابق آمریکا که اکنون توسط جو بایدن دنبال میشود، وجود دارد تا قدرتهای اصلی خاورمیانه در منطقه به تعامل با یکدیگر بپردازند. اگر آنها نتوانند به تنشزدایی برسند وزندگی شایستهای را برای مردم خود فراهم کنند، بهراحتی میتوان دید که بنیادگراها چگونه از شکست آنها سوءاستفاده خواهند کرد. آنها به این تصور رایج دامن میزنند که ایالاتمتحده و اسرائیل حامی ائتلافی ازآنچه شیعیان بدعتگذار و سنیهای مرتد میدانند هستند که پس از دفن امیدهای قیامهای عربی در سال ۲۰۱۱، به سلطه دیکتاتوری بازگشتهاند. این شرایط به معنای وجود یک بستر آماده برای بازگشت جهادگرایی خطرناک است.
لینک کوتاه:
http://www.setaresobh.ir/fa/main/detail/84273/