فیروز دولت‌آبادی کارشناس امور منطقه
19 ژوئن 2022
تارنمای ایران دیلی
برگردان علی‌اصغر شهدی
[email protected]
پروژه موسوم به قطار کانتینری قزاقستان-ایران-ترکیه در روز شنبه با ورود اولین قطار بین‌المللی حمل‌ونقل بار به تهران و حرکت به سمت ترکیه در روز بعد پیشرفت مهمی کرد. با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، ترانزیت کالا اعم از هوایی، زمینی و دریایی یکی از قابل‌توجه‌ترین ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی کشورمان است.
مسیر ترانزیتی که اخیراً راه‌اندازی شده است، علاوه بر اهمیت اقتصادی، نمادی از توافق و ائتلاف برای همکاری و انتقال کالا و مسافر بین کشورهای ذینفع است.
اهمیت خطوط راه‌آهن اساساً سه برابر است. اولین جنبه مربوط به گردشگری است. به‌عبارت‌دیگر خطوط ریلی زمینه را برای جذب بیشتر گردشگران و ورود ارز به کشورهای حاشیه فراهم می‌کند. بسیاری از گردشگران معمولاً می‌خواهند از یک سفر طولانی و آرام به چندین کشور لذت ببرند و قطار بهترین راه برای دستیابی به آن است.
دومین مزیت راه‌آهن از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا قطارها به‌عنوان وسیله‌ای برای حمل مسافر بین کشورها ارزان‌تر از سایر جایگزین‌ها هستند.
سومین و مهم‌ترین جنبه مربوط به ظرفیت قطارها برای حمل بار و کالا است. آنچه بر اهمیت مسیر ترانزیتی قزاقستان - ایران - ترکیه می‌افزاید این است که کشورهای آسیای مرکزی ازجمله قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان محصور در خشکی هستند و به آب‌های آزاد دسترسی ندارند. ازاین‌رو راه‌آهن مناسب‌ترین و اقتصادی‌ترین روش برای مبادلات تجاری و حمل کالا از این کشورها به سایر نقاط جهان است. به‌این‌ترتیب، به نفع هر کشوری است که در امتداد این مسیر ترانزیتی قرار دارد، ظرفیت حمل را از طریق گسترش همکاری‌ها افزایش دهد، چه صادرات و واردات کالا و یا اخذ مالیات ترانزیتی.
کشورهای آسیای مرکزی عموماً تولیدکننده غلات، پنبه، مواد معدنی و سوخت هستند. مسیر ترانزیتی قزاقستان - ایران - ترکیه حمل‌ونقل کالا به ایران، ترکیه و اروپا را تسهیل می‌کند. علاوه بر این، پروژه‌هایی از این قبیل به تقویت روابط بین کشورها کمک می‌کند.
مسیر ترانزیتی مزایای قابل‌توجهی برای ایران نیز به همراه خواهد داشت. میزان ورود مستقیم ارز به حجم کالا یا مسافری که جابجا می‌شود بستگی دارد. اهمیت اقتصادی دیگر این پروژه برای ایران، امکان واردات مواد اولیه و مواد معدنی موردنیاز نیروگاه‌ها و کارخانه‌های ایران به‌ویژه در استان‌های شمالی است. این مسیر ترانزیتی همچنین به ایران اجازه می‌دهد تا کالاها و مواد معدنی خود را صادر کند و از حق خود برای اعمال مالیات ترانزیتی استفاده کند؛ بنابراین، مزایای مسیر ترانزیتی قزاقستان-ایران-ترکیه یا هر مسیر ترانزیتی دیگری را نمی‌توان منحصراً در مواردی که مستقیماً به آن مربوط می‌شود جستجو کرد. جنبه‌های حاشیه‌ای مسیر می‌تواند منابع اقتصادی بی‌شماری را به کشور جذب کند و ازاین‌رو دارای اهمیت است.