این روزها شاهد مهاجرت‌های گسترده‌ای چه به لحاظ خانوادگی و چه به لحاظ دانشجویی هستیم. دراین‌بین برخی از متخصصان نیز اقدام به مهاجرت کرده و می‌کنند.
دکتر امان‌الله قرائی مقدم جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با شفقنا در پاسخ به این سؤال که این مهاجرت‌ها چه تبعاتی برای اقتصاد کشور دارد؟ اظهار داشت: اهمیت نیروی انسانی و ارزش آن با هیچ‌چیزی قابل‌مقایسه نیست. به قول «آلفرد مارشال» برنده جایزه نوبل در اقتصاد اگر آموزش‌وپرورش یک کشور بتواند در طول 100 سال یک مخترع پرورش بدهد، هزینه صد ساله آموزش پرورش آن شهر و آن کشور را جبران می‌کند.
وقتی یک متخصص می‌رود، یک چاه نفت خاموش می‌شود
وی افزود: جهان توسعه‌یافته دریافته است که بهترین کالایی که می‌تواند از کشورهای جهان‌سومی نظیر ایران به دست بیاورد، مغزهای آن کشورها است و اگر کشوری از مغزها خالی شد توسعه پیدا نمی‌کند. وقتی یک متخصص و مهندس از کشور می‌رود نمی‌توان دوباره به‌راحتی همانند آن را به وجود آورد. مگر می‌توان یک «مریم میرزاخانی» را دوباره به وجود آورد؟ وقتی یک متخصص می‌رود، یک چاه نفت خاموش می‌شود. به‌عنوان‌مثال «بنیامین هی دیز» گفته است: «اگر یک کشوری با منابع مادی نفت و گاز بتواند بزرگ‌ترین کارخانه‌ها را بسازد، ولی نتواند نیروی انسانی متخصص را پرورش و نگهداری کند، به رشد توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نمی‌رسد.» بنده 20 سال قبل در روزنامه همبستگی مقاله‌ای با عنوان «چه کسی خسارت فرار نخبگان را از کشور می‌پردازد» نوشته بودم. وقتی فضای اجتماعی نامساعد است، وقتی آزادی بیان کمرنگ است، وقتی بیکاری زیاد و درآمد کم است و کشورهای دیگر از خلیج‌فارس تا امریکا و اروپا این مغزها را جذب می‌کنند، در حقیقت ما به قول مارکس آدم‌های کارگر وارد می‌کنیم و مغز می‌فرستیم. به عبارتی نیروهای استراتژیک می‌فرستیم و آدم‌های کارگر ساده وارد می‌کنیم.
برای یک دکتر فارغ‌التحصیل شده بیش از یک میلیارد تومان هزینه شده است
قرایی مقدم ادامه داد: منظور از نیروهای استراتژیکی که ممکن است از دست بدهیم، پزشک، مهندس، استاد دانشگاه، دکتر، خبرنگار، مدیر، مدبر و ... است. برای یک دکتر فارغ‌التحصیل شده بیشتر از یک میلیارد تومان هزینه شده است. برای یک لیسانس دانشگاه بیشتر از 500 میلیون تومان هزینه شده است. نه‌فقط در دانشگاه، بلکه هزینه‌ها از رحم مادر شروع شده است. از زایمان، شیر خشک و خرج روزانه، خرج مدرسه و ... گرفته تا هزینه‌های دانشگاه؛ به این می‌گوییم هزینه سرانه یک فرد.
سرمایه انسانی کشور با هیچ‌چیزی قابل‌مقایسه نیست
این جامعه‌شناس بابیان اینکه این مسئله نه با چاه نفت نه با ذوب‌آهن و نه با هیچ‌چیز دیگری قابل‌مقایسه نیست، گفت: به قول لوزوشون پیکراب «هوای اجتماعی مساعد نیست» درنتیجه می‌روند. البته من با این نگاه موافق نیستم و می‌گویم شما به خاطر خدمت به کشور تربیت شده‌اید و باید این کشور را آباد کنید. نمی‌توانیم بگوییم مجبور هستید و باید بمانید. ما باید محیط را مساعد کنیم و به جوانان امید بدهیم. باید آینده خوبی را به وجود بیاوریم؛ زیرا سرمایه انسانی کشور با هیچ‌چیزی قابل‌مقایسه نیست.
اعتراض‌ها نتیجه مدیریت غیرمتخصص است
وی در خصوص اینکه تبعات مهاجرت چگونه است؟ اظهار داشت: امروز اگر نیروی انسانی نداشته باشید، ولی کارخانه داشته باشید موفق نمی‌شوید. مثلاً عربستان و کویت نفت دارند و پیشرفته‌ترین صنایع را وارد می‌کنند؛ ولی وقتی نیروی انسانی نداشته باشند چه‌کاری می‌کنند؟ آیا توسعه یافته‌اند؟ خیر. جای انسان‌ها را نمی‌توان با دستگاه‌ها پر کرد. در کارخانه وقتی یک نیروی انسانی متخصص را به‌راحتی از دست می‌دهید، حتی اگر 100 کارخانه داشته باشید و هزار کارخانه درست کنید باز کارخانه به‌خودی‌خود نمی‌چرخد. نیروی انسانی باید کارخانه را نگهداری کند. نیروی انسانی باید مدیریت را بگرداند. نیروی انسانی باید اقتصاد را بگرداند. سیاست را باید نیروی انسانی بگرداند. امروز می‌بینید همین مسئله اعتراض‌ها در گوشه و کنار خیابان‌ها شنیده می‌شود و این نتیجه مدیریت غیرمتخصص است، چون وضعیت اقتصاد نامساعد است. اگر مسئولان، اقتصاددان بودند این‌گونه نمی‌شد که همه‌چیز گران شود. تورم و گرانی بیشتر می‌شود و ما نیروی انسانی کشور را به دلیل این شرایط از دست می‌دهیم.