مهران شمس‌الدین
20 سپتامبر 2022
تارنمای تهران تایمز
برگردان علی‌اصغر شهدی
[email protected]
آن‌طور که به نظر می‌رسد، مذاکرات در وین بر سر احیای توافق هسته‌ای 2015 به ارائه تضمین‌های معتبر آمریکا مبنی بر عدم عقب‌نشینی مجدد از تعهد خود بستگی دارد.
نزدیک به سه هفته پیش، ایران به متن آمریکایی که از طریق جوزپ بورل هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین ارسال شده بود، پاسخ داد. این دومین پاسخ ایران بود. پیش‌ازاین، بورل آنچه را «متن نهایی» می‌نامید، مطرح کرده بود. ایران بلافاصله پس از دریافت متن، مطالعه آن را آغاز کرد. پس از یک هفته گفتگو، ایران پاسخ خود را ارائه کرد که توسط هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا به واشنگتن مخابره شد. واشنگتن نیز به‌نوبه خود به پاسخ ایران پاسخ داد؛ و ایران مجدداً مطالعه کرد و پاسخ دوم را ارائه کرد که هنوز از سوی ایالات‌متحده به آن پاسخ داده نشده است.
ایالات‌متحده از دادن پاسخ روشن به پاسخ ایران خودداری کرد و ایران را به دلیل طرح تعدادی از مسائل، ازجمله نیاز به ارائه ضمانت‌هایی مبنی بر اینکه آمریکا از تعهدات خود تحت توافق احیا شده تخطی نمی‌کند، سرزنش کرد. تاکنون آمریکا از دادن چنین تضمینی خودداری کرده است؛ و به نظر می‌رسد این دلیل اصلی توقف مذاکرات وین باشد.
سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران به‌صراحت گفته است که بدون تضمین هیچ معامله‌ای صورت نمی‌گیرد. وی این سخنان را روز دوشنبه پیش از عزیمت به نیویورک جهت دیدارهای سطح بالا در هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل بیان کرد.
اگر این یک معامله خوب و منصفانه باشد، ما در مورد دستیابی به توافق جدی خواهیم بود. این معاهده باید ماندگار باشد و باید تضمین‌هایی وجود داشته باشد. آیت‌الله رئیسی در گفت‌وگو با 60 دقیقه شبکه سی بی اس گفت: «اگر تضمینی در توافق 2015 وجود می‌داشت، آمریکایی‌ها نمی‌توانستند از این توافق خارج شوند. ما نمی‌توانیم به آمریکایی‌ها به دلیل رفتاری که قبلاً از آن‌ها دیده‌ایم، اعتماد کنیم. به همین دلیل است که اگر تضمینی وجود نداشته باشد، اعتمادی وجود ندارد.»
رئیس‌جمهور در مصاحبه جداگانه‌ای با الجزیره درباره موضوع ضمانت‌ها توضیحات بیشتری داد و گفت «ما در وین موضوع لغو تحریم‌ها را پیگیری و تأکید کردیم که هر توافقی باید با ضمانت همراه باشد. دلیل مطالبه ضمانت این است که طرف مقابل، توافق‌نامه را زیر پا گذاشته بود و حالا طبیعتاً باید این اطمینان وجود داشته باشد که دوباره توافق را نقض نکنند؛ بنابراین تضمین لازم است.»
رئیس‌جمهور افزود: «در خصوص ضمانت‌نامه‌ها، اگر ضمانت‌های قابل‌اعتماد همراه با رفع کامل تحریم‌ها را داشته باشیم، نه رفع موقت و اگر راه‌حلی پایدار برای مسائل حفاظتی وجود داشته باشد، قطعاً می‌توان به توافق رسید. حالا این آمریکایی‌ها هستند که باید تصمیم بگیرند، زیرا آن‌ها بودند که پیمان را نقض کردند. آن‌ها از برجام خارج شدند و اکنون باید تصمیم بگیرند که به تعهد خود پایبند باشند.»
رئیسی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چه ضمانتی برای ایران قابل‌قبول است، گفت: «ضمانت‌هایی که غرب اعلام می‌کند باید برای جمهوری اسلامی اطمینان‌بخش باشد. شما باید به جمهوری اسلامی حق بدهید که ضمانت بخواهد، چون با کشور یا کشورهایی که به عهد خود عمل کرده‌اند، برخوردی نمی‌کند، بلکه با آمریکایی‌هایی که توافق را زیر پا گذاشته‌اند و خودشان هم اعتراف می‌کنند که توافق را زیر پا گذاشته‌اند برخورد می‌کند. وقتی خودشان اعتراف می‌کنند که توافق را نقض کرده‌اند، طبیعتاً لازم است تضمین‌هایی ارائه کنند تا بتوانیم به‌نوعی به آن‌ها اعتماد کنیم.»
به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت زیادی که رئیسی به تضمین‌ها می‌دهد، از حیث ارائه تضمین‌های لازم و تسهیل در احیای برجام اکنون توپ در زمین آمریکا است.