دیوید هرست
5 ژانویه 2022
تارنمای میدل ایست ای
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com
مذاکرات در وین باهدف احیای توافق هسته‌ای ایران که ترامپ در سال 2018 از آن خارج شد، به مرحله حساسی رسیده است. آن‌ها در حالی به دور هشتم مذاکرات رسیده‌اند که هنوز نشانه‌ای از کاهش شکاف بین طرف‌های مذاکره‌کننده دیده نمی‌شود. واقعیت آشکار این است که دیپلمات‌های اروپایی و آمریکایی در وین اهرم‌های خود علیه ایران را ازدست‌داده‌اند.
ایرانی‌ها خواهان بازگشت به توافقی هستند که در آن همه تحریم‌های اعمال شده بر آن‌ها برداشته شود، تضمین لازم مبنی بر اینکه ایالات‌متحده در آینده نتواند از توافق خارج شود، داده شود و درنهایت یک سازوکار راستی آزمایی برای اجرا در نظر گرفته شود. سخت‌ترین مورد از میان درخواست‌ها، سازوکار راستی آزمایی است. فقدان یک سیستم راستی آزمایی ازنظر دولت ایران، اصلی‌ترین دلیل شکست در معاهده اولیه بوده است.
بریتانیا، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا بر آن‌اند تا در صورت شکست مذاکرات، تهدیدهای خود را عملی کنند. اولین تهدید توسل به مکانیزم ماشه یا بازگشت به تحریم‌های سازمان ملل است، زیرا در این وضعیت نه‌تنها مذاکرات شکست می‌خورد، بلکه برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نیز از بین خواهد رفت. تهدید دیگر «طرح B» و طرحی جایگزین برجام است.
تحریم‌های تعیین‌شده توسط سازمان ملل ضعیف‌تر، محدودتر و در چارچوب تحریم‌های اعمال‌شده توسط ترامپ قبلاً اجرا شده‌اند. سازمان ملل متحد نقطه فشاری برای ایران نخواهد بود. از سوی دیگر، فروپاشی برجام به معنای اخراج تیم‌های بازرسی هسته‌ای آژانس از ایران خواهد بود. همان‌طور که در خبرها آمده است ایران حق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای انجام بازرسی‌های سرزده از تأسیسات هسته‌ای را به حالت تعلیق درآورده و پس از خرابکاری سال گذشته اسرائیل در سایت هسته‌ای کرج، چهار دوربین دوباره نصب شده است، اما به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مخابره داده نمی‌شوند. در صورت موفقیت مذاکرات در وین، فیلمی که توسط ایران ذخیره می‌شود، باید تحویل داده شود. در صورت فروپاشی برجام، ارتباط بازرسان بین‌المللی هسته‌ای - یک‌بار دیگر – با برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران قطع خواهد شد.
حمله احتمالی به تأسیسات هسته‌ای ایران، بزرگ‌ترین جنگ منطقه‌ای از زمان تهاجم به عراق در سال 2003 را به همراه خواهد داشت. این حمله احتمالی باعث تلفات گسترده غیرنظامیان و فلج شدن تولید نفت در خلیج‌فارس خواهد شد. تهدید یک جنگ دیگر در خاورمیانه را نباید ساده انگاشت. ...
واقعیت آشکار این است که دیپلمات‌های اروپایی و آمریکایی در وین اهرم‌های خود علیه ایران را ازدست‌داده‌اند. واکنشی که روسیه و چین به نتیجه مذاکرات وین خواهند داشت برای تندروهای غربی نگران‌کننده‌تر است. این بزرگ‌ترین تفاوت بین سال 1394 (2015) و امروز است.
رئیس‌جمهور روسیه و چین دلایل دیگری برای بازی نکردن با اروپا و آمریکا دارند. روابط آن‌ها با واشنگتن بد شده و همکاری در هر موضوعی دشوار شده است. همچنین همان‌طور که مذاکرات در وین به‌وضوح نشان داده است، هیئت ایرانی از حمایت هر دو قدرت برخوردار است. رئیس‌جمهور ایران ماه آینده به مسکو می‌رود و وزیر امور خارجه وی به چین سفر خواهد کرد. موضوعی که این احتمال را باز می‌کند که حمله احتمالی به ایران - به‌نوعی - از سوی روسیه و چین پاسخ داده می‌شود.
یک منبع ایرانی در وین به خبرنگار میدل ایست ای گفت: «مشکل اینجاست که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها که با بازی چیکن (بازی اهرم‌ها) آشنایی دارند، می‌دانند که دیگر اهرمی در دسترس ندارند. اگر تحریم‌ها بیش از «فشار حداکثری» در آستین آن‌ها بود، ترامپ قبلاً از آن‌ها استفاده می‌کرد. کارت آن‌ها تمام شده است. در شرایط کنونی به یک رئیس‌جمهور عاقل و با اعتمادبه‌نفس در آمریکا نیاز است تا مسیر خود را تغییر دهد و هوشمندانه با ایران، روسیه و چین رفتار کند. بایدن چنین شرایطی را ندارد. دامنه چالش‌های داخلی برای این دولت ازجمله بازگشت احتمالی دشمنش ترامپ به قدرت در سال 2024 گسترده است. حتی اگر تیم مذاکره‌کننده ایالات‌متحده در وین امتیازاتی در مورد تحریم‌ها بدهد، تردید وجود دارد که این امر از کنگره عبور کند. اصرار ایران بر تضمین و راستی آزمایی واقعی است، نه شعاری. تا زمانی که معجزه‌ای در وین اتفاق نیفتد، ایالات‌متحده نمی‌تواند حداقل الزامات ایران را بپذیرد و ایران تصمیم خواهد گرفت که می‌تواند عواقب آن را پشت سر بگذارد.»
نکته اصلی این است که تمام خواسته تیم رئیسی همان چیزی است که ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا در ابتدا با آن موافقت کردند. اگر مذاکرات وین شکست بخورد و برجام احیا نشود، درنهایت باید گفت که این روحانی و رئیسی نبودند که این معامله را از بین بردند؛ بلکه این روسای جمهور آمریکا بودند که هرکدام نقش خود را در مرگ این معامله ایفا کردند.