مازیار معتمدی
12 سپتامبر 2022
تارنمای الجزیره
برگردان علی‌اصغر شهدی
[email protected]
احتمالا توافق احتمالی بین ایران و آمریکا به بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای ایالات‌متحده موکول شود. علیرغم امیدهای اخیر مبنی بر اینکه مذاکرات پس از 17 ماه درنهایت به‌سوی یک نتیجه مثبت پیش می‌رود، به نظر می‌رسد که ایران و ایالات‌متحده بار دیگر از توافق بر سر بازگشت خود به توافق هسته‌ای 2015 فاصله گرفته‌اند. از زمانی که تهران در دو هفته پیش آخرین پاسخ خود را به پیشنهاد اروپا داد، مسائل به‌خوبی پیش نرفت.
هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه ایالات‌متحده به‌زودی رسماً به اظهارات ایران پاسخ خواهد داد وجود ندارد و این احتمال را تقویت می‌کند که پیشرفت احتمالی در مذاکرات حداقل به بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای ایالات‌متحده در نوامبر به تعویق بیفتد. پرسش این است که چه چیزی مانع حرکت به جلو می‌شود؟
به نظر می‌رسد که چند موضوع همچنان مشکلاتی را ایجاد می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها اختلاف بر سر تحقیق درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران و ادامه تلاش‌های اسرائیل برای توقف بازگرداندن توافق برجام است. توافقی که ایالات‌متحده به‌طور یک‌جانبه در سال 2018 آن را رها کرد.
پشت بازرسی هسته‌ای چیست؟
در مرکز مسائل حل نشده ردی از ذرات هسته‌ای قدیمی یافت شده در چندین سایت ایرانی است که سازمان دیده‌بان جهانی هسته‌ای می‌گوید توضیح کافی برای آن‌ها دریافت نکرده است. ایران که فعالیت‌های هسته‌ای خود را صلح‌آمیز می‌داند، خواستار آن شده است تا پرونده «تحقیق پادمان‌ها» که درباره آثار هسته‌ای توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) است، قبل از دستیابی به هرگونه توافقی بسته شود.
ایران همچنین تأکید کرده است که آژانس نباید تحت تأثیر فشارهای سیاسی اسرائیل و غرب قرار گیرد، درحالی‌که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است که تنها راه بسته شدن این تحقیقات همکاری کامل ایران است.
دو گزارش محرمانه فاش شده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اوایل این ماه حاکی از آن است که ایران هنوز به‌طور کامل در مورد این موضوع همکاری نکرده است و در عوض ذخایر اورانیوم بسیار غنی‌شده خود را افزایش داده و این باعث شد تا آژانس بگوید که «در موقعیتی نیست که تضمین کند برنامه هسته‌ای ایران صرفاً صلح‌آمیز است».
نشست شورای حکام آژانس روز دوشنبه با در دستور کار ایران آغاز می‌شود. زمانی که این دیدارها آخرین بار در خرداد (ژوئن) سال جاری برگزار شد، قطعنامه‌ای از سوی ایالات‌متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان به تصویب رسید که ایران را به دلیل همکاری ناکافی با آژانس موردانتقاد قرار می‌داد.
این امر ایران را بر آن داشت تا به‌سرعت دوربین‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سایت‌های هسته‌ای تحت پوشش برجام را برچیند، موضوعی که در صورت احیای برجام، نظارت آژانس بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را پیچیده‌تر می‌کند.
کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران هشدار داد که واکنش ایران به اقدامات آینده آژانس ازجمله اتفاقاتی که در نشست (دیروز) شورای حکام رخ داد بستگی دارد؛ اما حداقل در طول جلسات سپتامبر بعید به نظر می‌رسد که یک قطعنامه نکوهش دیگری وجود داشته باشد.
در عوض، کشورهای گروه E3 (فرانسه، آلمان و بریتانیا) هفته گذشته بیانیه مشترکی صادر کردند که در آن گفته شده بود: «درخواست ایران مبنی بر تعطیلی تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تردیدهای جدی را در مورد نیات و تعهد ایران به نتیجه موفقیت‌آمیز برجام ایجاد می‌کند.»
پرسش این است که در این میان سیاست داخلی آمریکا چه نقشی دارد؟ جمهوری خواهان ایالات‌متحده و تعدادی از دموکرات‌ها مخالفت خود را با بازگرداندن توافق هسته‌ای اعلام کرده‌اند، زیرا این توافق بسیاری از تحریم‌های اعمال شده توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا علیه ایران را لغو می‌کند.
به نظر می‌رسد که جو بایدن رئیس‌جمهور امریکا با نزدیک شدن به انتخابات میان‌دوره‌ای، درحالی‌که دولت او همچنان تحریم‌ها را انباشته می‌کند، برای اقدام در مورد توافق مرددتر شده است. هفته گذشته، آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال کرد. در همین حال، اسرائیل همچنان بزرگ‌ترین مخالف توافق هسته‌ای است و فعالانه می‌کوشد تا تلاش‌ها برای رسیدن به توافق را از مسیر خارج کند.
لاپید یایر، نخست‌وزیر اسرائیل، اندکی پس‌ازاینکه دیوید بارنیا، رئیس موساد برای جلسات توجیهی محرمانه با مقامات ارشد آمریکایی در مورد ایران از واشنگتن بازدید کرد، گفت که «اسرائیل یک اقدام دیپلماتیک موفق برای توقف توافق هسته‌ای در دستور کار دارد.»