دریاچه ارومیه که از اواسط دهه ۸۰ شمسی شروع به خشک شدن کرد، امروزه در خطر خشک شدن کامل قرار دارد به‌طوری‌که در تازه‌ترین فیلمی که از منظر فضا توسط یک فضانورد روس ثبت شده است به‌وضوح می‌توان میزان خشک شدن این دریاچه و تفاوت آن با دریاچه «وان» را مشاهده کرد. «دریاچه وان» در ترکیه فاصله چندانی با دریاچه ارومیه ندارد، اما سال‌های سال است که دارای وضعیت باثباتی است و برخلاف دریاچه ارومیه دچار بحران نشده است. به اعتقاد محققان وضعیت ۲۰ سال اخیر دریاچه ارومیه منحصربه‌فرد و مستقل از میزان بارش‌ها بوده که این امر نشان می‌دهد سهم عوامل انسانی در بروز خشکسالی بیشتر بوده است.
دکتر مهدی اسماعیلی بیدهندی عضو هیئت‌علمی دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران در رابطه با عواملی که حال‌وروز فعلی دریاچه ارومیه را رقم زده‌اند، اظهار کرد: بی‌تدبیری، سوء مدیریت، زیاده‌خواهی و سهم طلبی مدیران سیاسی در ۳ دهه گذشته بود که منجر به تصویب پروژه‌های مختلف در قالب سدسازی، احداث میان‌گذر شهید کلانتری و...، در حوضه آبریز دریاچه ارومیه شد و شرایط فعلی دریاچه را رقم زد.
به گزارش همشهری‌آنلاین، وی ادامه داد: بسیاری از این پروژه‌ها بدون مطالعات درست و آینده‌پژوهی انجام شد که این امر منجر به این شد که در زمان خشکسالی، اثر خشکسالی بر شرایط دریاچه ارومیه ده‌ها برابر شود و سطح تزار دریاچه ارومیه به‌شدت کاهش پیدا کند. درنتیجه می‌توان گفت که عامل رقم خوردن اوضاع اسفناک دریاچه عوامل انسانی است و اگر این تصمیمات غلط و سوء مدیریت‌ها در خصوص حوضه آبریز دریاچه ارومیه نبود، خشکسالی نمی‌توانست تا این حد حیات دریاچه را نابود کند. او در خصوص راهکارهای احیای دریاچه ارومیه بیان کرد: زمانی می‌توان از راهکار فوری صحبت کرد که ما ابزاری داشته باشیم که چه ازنظر سخت‌افزاری و چه نرم‌افزاری بتواند در کوتاه‌مدت اجرایی شود و نتایج فوری و کوتاه‌مدت به ما بدهد، اما در حال حاضر در خصوص دریاچه ارومیه چنین ابزاری را نداریم. اسماعیلی بیدهندی افزود: به‌عنوان‌مثال، یکی از راهکارهای فوری که می‌تواند به احیای دریاچه کمک کند، رهاسازی حق‌آبه دریاچه از سدها توسط وزارت نیرو است، اما به این دلیل که آب پشت سدها برای مصارف شرب، کشاورزی و صنعت استفاده می‌شود، این امکان فراهم نیست. از طرفی خشکسالی نیز باعث شده تا همین آب پشت سدها کمتر شود و درنتیجه امکان رهاسازی آن برای احیای دریاچه وجود ندارد، چراکه رهاسازی آب در این شرایط ممکن است باعث بروز تعارضات اجتماعی میان شهروندان، کشاورزان و صنعتگران و... شود؛ درنتیجه رهاسازی آب از سدها عملی نیست. عضو هیئت‌علمی دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران با اشاره به کاهش نزولات جوی در کشور گفت: کنترل بارش‌ها در دست ما نیست و نمی‌توانیم کنترل کنیم که در زمانی که ما نیاز داریم بارندگی انجام شود و به احیا دریاچه کمک کند. مباحث انتقال آب به دریاچه ارومیه از ارس، دریای خزر، کردستان و ...، نیز مطرح بوده که این پروژه‌ها نیز ازنظر فنی و اقتصادی نمی‌توانند در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت نتیجه دهد. از بین تمام گزینه‌هایی که برای احیای دریاچه مطرح می‌شود، با در نظر گرفتن اثرات سوء آن‌ها، آزادسازی حق‌آبه دریاچه از سدها گزینه‌ای است که شاید بتواند مانند مُسکن برای دریاچه عمل کند اما اجرایی شدن این گزینه به‌تنهایی نیز کافی نیست و ممکن است اثرات سوء دیگری داشته باشد. وی تصریح کرد: از ابتدای دولت یازدهم که ستاد احیای دریاچه ارومیه شکل گرفت و دولت اقدام به تعیین سازوکار دقیق و علمی برای احیای دریاچه کرد، فرآیند دراز مدتی طی شده است. مهم‌ترین کاری که دولت در حال حاضر می‌تواند انجام دهد این است که یک گزارش کامل و جامع از عملکرد و اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه و نتایج آن منتشر کند و در اختیار عموم مردم و به‌ویژه متخصصان قرار دهد تا بتوان نقاط ضعف و قوت این برنامه‌ها را تحلیل و ارزیابی کرد و بتوان برای آینده بر اساس آسیب‌شناسی دقیق و مستند تصمیم بگیریم. مهم‌ترین کار برای احیای دریاچه ارومیه آسیب‌شناسی اقداماتی است که تاکنون صورت گرفته است.