نظامی عروضی سمرقندی نویسنده و شاعر قرن ششم هجری کتابی به نام «مجمع‌النوادر» دارد که به‌عنوان «چهار مقاله» شناخته می‌شود. در این کتاب پس از دیباچه‌ای مفصل، چهار مقاله در چهار حوزه دبیری، شعر، نجوم و طب به قلم نظامی عروضی وجود دارد. در مقاله دوم این کتاب که نام آن «در ماهیت شعر و صلاحیت شاعر» است، 10 حکایت مختلف نقل‌شده است. نظامی عروضی در کنار حکایات، ذیل فصل «در چگونگی شاعر و شعر او» نکات مفیدی را توضیح می‌دهد که می‌تواند راهنمای شاعران باشد. در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۱- نظامی عروضی صفاتی را برای شاعر برمی‌شمرد و می‌گوید: «شاعر باید سلیم‌الفطره، عظیم‌الفکره، صحیح‌الطبع، جیّدالرویه و دقیق‌النظر باشد». او صفات بزرگ اندیشه، درست قریحه، نیکو روش و باریک‌بین را برای شاعر لازم می‌داند، اما پیش از هر چیز به پاک‌سرشت بودن شاعر اشاره دارد. نظامی عروضی در حقیقت سرشت پاک را منشأ صفات ذکرشده در نظر می‌گیرد. شعر که برخی آن را نوعی الهام می‌دانند، از ذات پاکیزه خوش‌تر برمی‌آید.
۲- نظامی عروضی در ادامه تشریح ویژگی‌های شاعر می‌گوید که او باید «در انواع علوم متنوع و در اطراف رسوم مستطرف باشد». یکی از مهم‌ترین نیازهای شاعر مطالعه فراگیر است. ازنظر نظامی عروضی هر علمی می‌تواند در شعر کاربرد داشته باشد. آگاهی در حوزه‌های مختلفی مانند تاریخ، فلسفه، موسیقی، روانشناسی و غیره می‌تواند اندیشه شاعر را گسترده‌تر و شعرهایش را سنجیده‌تر کند. همچنین شاعر باید تلاش کند تا با نگاهی تازه به مسائل بنگرد و در پردازش مفاهیم، نوآور باشد.
۳- نکته مهم دیگری که نظامی عروضی به آن اشاره می‌کند، یادگیری اصولی شعر است. او می‌گوید: «هرکه را طبع در نظم شعر راسخ شد و سخنش هموار گشت، روی به علم شعر آرد و عروض بخواند». برخورد علمی با شعر و شناخت درست مبانی و قواعد آن، به‌اندازه برخورداری از استعداد و ذوق هنری برای شاعر حائز اهمیت است.
۴- نظامی عروضی به اهمیت مطالعه به‌ویژه در جوانی اشاره دارد و می‌گوید که شاعر باید «در روزگار جوانی بیست هزار بیت از اشعار متقدمان یاد گیرد و ده هزار کلمه از آثار متأخران پیش چشم کند». آشنایی با گنجینه‌های ادبی و اصالت شعر گذشتگان می‌تواند قدرت و کمال به اثر شاعر ببخشد. بی‌گمان اگر فردی در کاری، از مسیری که پیشینیانش گذشته‌اند آگاه نباشد، ادامه‌دهنده خوبی برای راه آن‌ها نخواهد بود. علاوه بر این، مطالعه اشعار شاعران خوب معاصر نیز می‌تواند کسی را که پا درراه سرایش گذاشته است، با تفکر، نگاه و زبان شعر امروز آشنا کند.
۵- از دیگر ویژگی‌های شاعر که نظامی عروضی به آن اشاره می‌کند، تدقیق در آثار اساتید شعر است. او می‌گوید که شاعر باید «پیوسته دواوین استادان همی‌خواند و یاد همی‌گیرد که درآمد و بیرون شدِ ایشان از مضایق و دقایق سخن بر چه وجه بوده است.» مطالعه ابیات شاعران پیشکسوت به معنی در حافظه نگاه‌داشتن آن‌ها نیست، بلکه باید از خلال آثار اساتید شعر، فنون و ظرافت‌های سرایش را آموخت. کتاب آموزشی در زمینه شعر، تنها منبع برای یادگیری این هنر نیست. آثار بزرگان شعر و ادب، اثربخش‌ترین منابعی هستند که به‌صورت عملی و کاربردی، جزئیات و ظرایف را در سرودن شعر آموزش می‌دهند. نظامی عروضی فایده مطالعه پیوسته و دقیق کتب ادیبان بزرگ را این‌چنین بیان می‌کند: «طرق و انواع شعر در طبع شاعر مرتسم شود و عیب و هنر شعر بر صحیفه خِرد او منقش گردد تا سخنش روی در ترقی دارد و طبعش به‌جانب علو میل کند». شاعر هرچه قدر مطالعه و آگاهی بیشتری داشته باشد، بر اسباب ضعف و قوت شعر تسلط بهتری خواهد داشت. درنتیجه ذوق و سلیقه‌اش به‌سوی آثار فرهیخته تمایل پیدا خواهد کرد و کلمات کم‌مایه را نه برای خواندن و نه برای سرودن شایسته نخواهد دید.
۶- به‌عنوان آخرین نکته باید گفت که ازنظر نظامی عروضی شاعر جوانی که طبع خوشی دارد، حتی اگر شعرش چندان نیک نباشد، بهتر از شاعر پا به سن گذاشته‌ای است که نواقص شعر خود را نمی‌داند. چراکه می‌توان به شاعر جوان امیدوار بود تا بامطالعه و یادگیری پیشرفت کند و شعرهای بهتری بسراید، اما به گفته نظامی عروضی «ناجوانمردی که به پنجاه سال ندانسته باشد که آنچه وی همی‌گوید بد است، پس کی بخواهد دانستن؟»