دکتر کمیل طیبی - اقتصاددان
این روزها اخبار منتشرشده از مذاکرات وین امیدوارکننده است و قرار است بخش قابل‌توجهی از تحریم‌های ایران از بخش‌های انرژی، خودرو، مالی و بانکی، بیمه، بنادر و کشتیرانی برداشته شود. بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در سخنرانی‌های خود اعلام کرده که به دنبال دستیابی به توافق طولانی‌مدت با ایران است و طرف ایرانی نیز در مذاکرات خواستار برداشته شدن تحریم‌های نفتی و بانکی هستند. صاحب‌نظران و کارشناسان اقتصادی بر این عقیده هستند که اگر توافق عملیاتی شود، می‌تواند بر بخش‌های مختلف اقتصاد ایران به خصوص «تولید» و «تجارت» و تبادل پول تأثیر زیادی بگذارد. تأثیر مذاکرات وین و توافقی که به نظر می‌رسد روزبه‌روز در حال نزدیک شدن است، بر بازارهای دارایی ایران به‌خوبی قابل‌مشاهده است. روز گذشته بنابر نرخ‌های کانون صرافان، قیمت دلار آزاد ارزان شد و بهای دلار آزاد به 21 هزار و 800 تومان رسید. البته برخی از فعالان اقتصادی بر این باورند که بازگشت امریکا به برجام ممکن است تأثیر هیجانی و مقطعی بر بازارهای ایران داشته باشد اما عدم پذیرش لوایح اف‌ای‌تی‌اف، مانع مهمی است که باعث خواهد شد احیای برجام، نتواند به‌سرعت گره‌گشای مشکلات اقتصادی باشد؛ زیرا به فرض برداشته شدن تحریم‌ها، اگر لوایح اف‌ای‌تی‌اف پذیرفته نشود، تبادل مالی و بانکی با دنیا امکان‌پذیر نیست. به‌هرحال ازآنجایی‌که نقش تحریم‌ها در اقتصاد کشور زیاد بوده است، روند مذاکرات و احیای برجام می‌تواند چشم‌انداز روشنی را داشته باشد. رفع تحریم‌ها، از طریق تقویت شاخص‌های اقتصادی به رونق کسب‌وکار و ایجاد اشتغال، کاهش نرخ بیکاری و کنترل تورم و افزایش قدرت خرید مردم کمک خواهد کرد. وقتی تحریمی وجود نداشته باشد سیاست‌های کنترل تورم هم قابل‌اجراست و رشد اقتصادی تقویت خواهد شد. تجربه نشان داده که تحریم‌های نفتی و بانکی اثرات منفی بر اقتصاد ایران گذاشته است. وقتی صادرات نفتی و یا به‌طورکلی فروش نفت طبیعی نباشد مشکلات در کسری بودجه و کمبود منابع ارزی اتفاق می‌افتد و به دنبال آن صادرات غیرنفتی دچار مشکل خواهد شد. همان‌طور که طی سال‌های اخیر شاهد بروز این قبیل مشکلات بوده‌ایم. باوجود تحریم‌ها، نوسان در بازارهای مختلف و بازار ارز ایجاد و اقتصاد ایران دچار چالش شد. درحالی‌که پس از توافق برجام هنگامی‌که تحریم‌ها برداشته شد و صادرات نفتی به روال عادی خود بازگشت، رشد اقتصادی ایران نیز افزایش پیدا کرد و سفره مردم بزرگ‌تر شد. بنابراین برای ایران برداشته شدن تحریم‌ها مهم است؛ زیرا علاوه بر نفت، در سایر بخش‌های کلان و کسب‌وکارها نیز نمود پیدا خواهد کرد. با برداشته شدن تحریم‌های نفتی؛ فرصت سرمایه‌گذاری در بخش انتقال تکنولوژی در پالایشگاه‌ها و نو شدن فناوری‌ها که موردنیاز است ایجاد می‌شود که نقش بسیار کلیدی در تحقق رشد اقتصادی خواهد داشت. در بخش بانکی هم تحریم‌ها فرصت واردات کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای و توسعه صادرات غیرنفتی را از اقتصاد ایران گرفت؛ درحالی‌که لازمه تجارت و ارتباط با اقتصاد جهان، وجود روابط بانکی است. ارتباطی که تمام کشورها از آن بهره‌مند هستند. باوجود تحریم‌های بانکی شاهد قطع جریان مالی بوده‌ایم که مشکلات زیادی بر روی قیمت‌ها داشته و فشار قیمتی را در اقتصاد و معیشت مردم ایجاد کرده است. از طرفی احیای بورس هم درگرو برداشته شدن تحریم‌ها است تا بتواند در بخش انرژی و روابط بانکی قدرت بگیرد. خود بازار سرمایه نیاز دارد به اینکه روابط بین‌بانکی ایجاد کند و بورس ما زمانی می‌تواند شکل یافته و منسجم باشد که بتواند ارتباط مالی بین‌المللی داشته باشد و از فرصت‌های منابع بین‌المللی استفاده کند. بنابراین امیدواریم که با به ثمر نشستن مذاکرات در وین، دو لایحه باقیمانده از اف‌ای‌تی‌اف نیز مورد پذیرش قرار گیرد تا شاهد بهبود اقتصاد کشور و معیشت مردم باشیم.