مسعود زارعی، کارشناس بین الملل
روسیه همواره از روابط خود با ایران سود برد و ایران برای حفظ جایگاه خود در فضای بین الملل و مقابله با تحریم‌های آمریکا نیازمند روسیه است. اما روسیه ایران را متحد استراتژیک خود معرفی نمی‌کند و چنین ادعاهایی در قبال ایران ندارد. حتی بارها در سازمان ملل علیه ایران رأی داده است. از این منظر می‌توان گفت روسیه متحد ایران نیست.
اما از منظری دیگر می‌توان گفت منافع روسیه در بقای جمهوری اسلامی ایران و جلوگیری از سلطه آمریکا در خاورمیانه است. همچنین روس‌ها در مشغول شدن آمریکا به کشورها در خاورمیانه، منفعت دارند. چون آمریکا کمتر فرصت پیدا می‌کند تا با روسیه در خاورمیانه در تقابل باشد. روس‌ها با استفاده از کارت ایران از آمریکا امتیازات زیادی تاکنون گرفته و می‌گیرند. یکی از برجسته‌ترین این مقاطع گفت‌وگوهای برجام است. روسیه در مساله تحریم‌های ایران مقابل آمریکا قرار نگرفت.
منافع آمریکا در تداوم خصومت و گسترش چالش با ایران نیست ولی منافع برخی از کشورها از جمله روسیه در ادامه دار بودن این چالش‌ها است. روسیه هرگز خواهان بهبود روابط ایران و آمریکا نبوده و نیست. بلکه منافع این کشور در منطقه و بین الملل به تداوم این جدال بسته است. روسیه از ایران به عنوان یک فرصت برای حفظ منافع و پیگیری دغدغه‌های خود استفاده می‌کند.
مسکو از ابتدای مذاکرات تا پیش از جنگ اوکراین به عنوان سخنگو و نماینده ایران در گفتگوها شناخته می‌شد، همزمان با جنگ اوکراین بازیگری خود را تغییر داد و مساله ای که محل بحث و تبادل شده است. در حالیکه همه طرف‌های درگیر در مذاکرات اعلام کرده بودند که پیشرفت‌هایی جدی در جهت احیای توافق حاصل شده است، به یکباره روسیه با تغییر بازی باعث شد تا جریان رو به پیشرفت گفت‌وگو ها متوقف و مذاکرات بی نتیجه شد. تا جاییکه روسیه در وین ضمانت نامه‌ای کتبی از آمریکا خواست و ایران را به مانند ابزاری بین اختلاف دو قدرت شرقی و غربی قرار داد.
هم‌اکنون هم تهاجم روسیه به اوکراین سایه سنگین خود را بر مذاکرات احیای توافق هسته‌ای ایران افکنده است و نتیجه مذاکرات با توجه به ابهام در سرنوشت جنگ اوکراین موردتردید است. اگرچه مقامات ایرانی منکر این وضعیت هستند، اما چشم‌انداز توافق، درگرو آشتی روسیه و غرب است.
حتی این احتمال وجود دارد که مذاکرات در روزهای آینده و همزمان با تشدید بحران اوکراین به شکستی قطعی بیانجامد. اگرچه شکست در گفت‌وگوهای برجام باعث بی‌ثباتی بیشتر جهان می‌شود اما روسیه به خاطر حفظ منافع و قدرت خود، خطر سوت زدن در یک مسابقه تسلیحات هسته‌ای جدید در خاورمیانه را به جان خریده است.