احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، هشدار می‌دهد: «بهره‌برداری‌های بی‌حد و حساب از منابع زیرزمینی باعث شده که ذخیره این آب‌ها نیز افت بسیاری پیدا کند و خیلی از دشت‌های آبی کشور به دشت‌های ممنوعه تبدیل شود؛ این بدین معناست که منابع آبی در این مناطق ته کشیده و قابل بهره‌برداری نیست و زمین در حال فرونشست است.» گزارش گفت‌وگو به نقل از خبر آنلاین می‌خوانید.
معضل کم آبی ریشه در چه عواملی دارد؟
این کمبود عمدتاً وابسته به دو عامل است؛ یکی افزایش مصرف و نیاز آبی ما و دیگری کاهش میزان بارندگی و به‌تبع آن بروز خشک‌سالی‌هایی که در کشور پدید آمده است. بارندگی‌ها در ایران از حدود دو الی سه دهه گذشته، کاهش چشمگیری داشته و ما از دهه هفتاد به بعد، هرساله شاهد کم بارشی و خشکسالی در کشور بوده‌ایم. در این بین ممکن است میزان بارندگی در برخی سال‌ها قابل‌قبول بوده باشد؛ اما باید توجه داشت که جو بارشی حاکم بر کشور ایران محدود و ناچیز است.
فعالیت‌های انسانی تا چه میزان در کمبود منابع آبی کشور مؤثرند؟
در رابطه با عواملی که منجر به کمبود آب می‌شود، می‌توان به موضوع افزایش جمعیت کشور و افزایش فعالیت‌های مختلف ازجمله فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی که مصرف و نیاز به آب را بالابرده است، اشاره کرد. برآیند این عوامل به مرور منجر به کاهش میزان آبِ در دسترس می‌شود.
چه عواملی در کاهش بارندگی نقش دارند؟
علل کاهش بارندگی برمی‌گردد به تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی. تغییرات اقلیمی سبب کاهش فرکانس دستگاه‌های عامل بارندگی یا کاهش تعداد گذر این دستگاه‌ها در حین عبور از محدوده ایران در فصول بارندگی (بهار، پاییز و زمستان) می‌شود. از طرف دیگر با روند افزایشی دما، انتقال رطوبت به سمت خاورمیانه و به خصوص کشور ایران کمتر شده است. مجموع این عوامل باعث می‌شود هم بارندگی کمتری دریافت کنیم و هم به واسطه افزایش دما، تبخیر بیشتری داشته باشیم؛ آبی که در دریاچه‌ها، رودها و سدها جمع می‌شود، با افزایش پتانسیل تبخیر، قابلیت ذخیره‌سازی نخواهد داشت و درصد بیشتری از آن از دست ما فرار می‌کند.
کدام مناطق بیشتر در معرض تهدید
خطر کم آبی هستند؟
خیلی از استان‌های کشور زیر تیغ این تهدید هستند؛ به‌طور مثال در بخش‌های مرکزی کشور شاهد بودیم که تابستان گذشته، کمبود شدید آب در اصفهان، شکایت و نارضایتی کشاورزان آن منطقه و مناطق مجاور را برانگیخت. استان یزد هم بی‌واسطه فعالیت‌های صنعتی با خطر کمبود آب مواجه شده است. تابستان امسال نیز با بحران کمبود شدید آب شرب در همدان مواجه شدیم که مردم برای سیراب شدن از تانکرهای آبی استفاده کردند.
روند این بحران در پایتخت چگونه است؟
استان تهران و البرز هم اغلب تحت تنش‌های آبی بوده‌اند؛ همان‌طور که هفته گذشته شاهد دریافت پیامک‌های اخطار کمبود آب از سوی وزارت نیرو بودیم که در متن آن از شهروندان درخواست شد در مصرف آب صرفه‌جویی کنند تا کار به مرحله قطعی آب نرسد.
مهاجرت اجباری صورت می‌گیرد؟
همان‌گونه که معضل کم آبی در بخش‌هایی از استان سیستان و بلوچستان سبب جابه‌جایی ساکنان به مناطق پرآب و پربارش در شمال کشور شده است. این یک فرآیند طبیعی است و مهاجرت در شرایط نابسامانی اقلیمی (مثل کم آبی یا خشکسالی) از گذشته رواج داشته، علی‌الخصوص در مناطقی که عمدتاً شغل مردم آن کشاورزی است. با کمبود منابع آبی و مختل شدن فعالیت کشاورزی در مناطقی که کشاورزی، منبع درآمد و معیشت به شمار می‌آید، برای ادامه این فعالیت، مهاجرت و جابه‌جایی تنها راه است.
راهکار مؤثر در شرایط کنونی چیست؟
دروهله نخست، می‌بایست فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی گسترده به جامعه صنعت‌گران، کشاورزان و تمام مصرف‌کنندگان آب در خصوص جدیت بحران کم آبی در دستورکار قرار گیرد. در مرحله بعد مهم است که درک کنیم در حال حاضر راهی جز سازگاری با شرایط برای ما وجود ندارد و ما باید میزان مصرف آب خود را مطابق با همین ذخایر آبی اندکی که داریم وفق دهیم و به امید بهره‌برداری از منابع ثانویه آب نباشیم. شاید شیرین‌سازی آب‌های شور یا برداشت از آب‌های زیرزمینی بتواند پاسخگوی بخشی از نیاز ما باشد اما این روش‌ها به هیچ‌وجه نمی‌تواند شرایط خشکسالی را تغییر دهد.