رؤیای معلمی برای هزاران جوان ایرانی در آستانه محقق شدن است یا نابودی؟ محدودیت سنی ۲۴ سال برای ورود به دانشگاه فرهنگیان، این روزها به موضوعی جنجالی تبدیل شده است. از یک سو داوطلبان از بلاتکلیفی و افسردگی می‌گویند و از سوی دیگر مسئولان بر لزوم جذب معلمان جوان تأکید دارند. حالا وزیر آموزش‌وپرورش با ارسال نامه‌ای به شورای عالی انقلاب فرهنگی، خواستار افزایش سن ورود به ۳۰ سال شده است.
بسیاری از داوطلبان کنکور با وجود علاقه به معلمی، فقط به‌خاطر محدودیت سنی از ورود به دانشگاه فرهنگیان بازمانده‌اند. آنها و جمع زیادی از داوطلبان، کمپینی راه‌اندازی کرده‌اند و خواستار بررسی فوری این موضوع در شورای عالی انقلاب فرهنگی هستند. آنها معتقدند بلاتکلیفی داوطلبان دانشگاه فرهنگیان تا کی قرار است ادامه پیدا کند؟!با گذشت زمان از برگزاری کنکور ۱۴۰۴، هنوز تکلیف شرط سنی مشخص نشده است.
شرط سنی جدید پذیرش معلم در دانشگاه فرهنگیان: 24 سال!
طبق "نظام‌نامه سنجش و پذیرش دانشجوی متعهد خدمت به وزارت آموزش و پرورش" که با امضای رئیس‌جمهور ابلاغ شد، شرط سنی شرکت در آزمون اختصاصی تربیت معلم، ۲۴ سال اعلام شد.تعیین "سقف سنی برای ورود به دانشگاه فرهنگیان" همواره به‌عنوان یکی از موضوعات مورد اعتراض از سوی داوطلبان کنکور مطرح بوده است و با توجه به مزایای این دانشگاه از جمله معافیت سربازی برای پسران، احتساب دوران دانشجویی به‌عنوان سنوات خدمت، استخدام از بدو ورود به دانشگاه و پرداخت حقوق به دانشجومعلمان، طرفداران تحصیل در این دانشگاه زیاد است. شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش از این در مصوبه‌ای حداکثر سن ورود به دانشگاه فرهنگیان را 24 سال تعیین کرد. در «نظام‌نامه سنجش و پذیرش دانشجوی متعهد خدمت به وزارت آموزش و پرورش» که در شهریور 1403 مصوب شد و مهر ماه با امضای مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ابلاغ شد، حداکثر سن ورود به دانشگاه فرهنگیان 24 سال اعلام شده است. در این مصوبه آمده است: حداکثر سن مجاز برای ثبت‌نام در آزمون اختصاصی تربیت معلم؛ 24 سال تمام (مبنا اول مهرماه هرسال تحصیلی) است و این شرط برای متقاضیان ورود به دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در سال تحصیلی 1404-1403 و پس از آن اعمال می‌شود. دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و همچنین دانشجویان دارای تعهد خدمت به دستگاه‌های اجرایی و بورسیه، مجاز به ثبت‌نام در آزمون اختصاصی تربیت معلم نیستند.
درخواست آموزش و پرورش برای افزایش سن ورود به دانشگاه فرهنگیان
وزیر آموزش‌وپرورش در نامه به شورای عالی انقلاب فرهنگی، خواستار بررسی افزایش سن ورود به دانشگاه فرهنگیان شد. موضوع تعیین "سقف سنی برای ورود به دانشگاه فرهنگیان" بار دیگر به یکی از مباحث مهم در میان داوطلبان کنکور و علاقه‌مندان به تحصیل در این دانشگاه تبدیل شده است. دانشگاه فرهنگیان به دلیل مزایای منحصر به فردی همچون معافیت از خدمت سربازی برای پسران، احتساب دوران دانشجویی به عنوان سنوات خدمت، استخدام از بدو ورود و پرداخت حقوق به دانشجومعلمان، همواره مورد توجه بسیاری از داوطلبان قرار داشته است. با این حال، محدودیت سنی برای ورود به این دانشگاه همواره به عنوان مانعی برای برخی از متقاضیان مطرح بوده است.
پیش از این، دیوان عدالت اداری شرط سن ۲۴ سال برای ورود به دانشگاه فرهنگیان را ابطال کرده بود. اما شورای عالی انقلاب فرهنگی در مصوبه‌ای جدید، مجدد سقف سنی ورود به این دانشگاه را ۲۴ سال تعیین کرد. این تصمیم با اعتراض برخی از داوطلبان مواجه شد، چرا که بسیاری از آنها معتقدند این محدودیت سنی فرصت تحصیل در دانشگاه فرهنگیان را از افرادی که پس از اتمام مدرسه به خدمت سربازی می‌روند، سلب می‌کند.
درخواست افزایش سن ورود به دانشگاه فرهنگیان
در همین راستا، داوطلبان کنکوری خواستار افزایش سقف سنی ورود به دانشگاه فرهنگیان هستند. آنها استدلال می‌کنند که افزایش سن ورود به دانشگاه این فرصت را به افرادی که پس از مدرسه به سربازی می‌روند میدهد تا بتوانند برای تحصیل در این دانشگاه اقدام کنند. همچنین، برخی معتقدند که سن تنها یک عدد است و علاقه‌مندان به شغل معلمی می‌توانند حتی در سنین زیر ۳۰ سال نیز به خوبی جذب این حرفه شوند.
نامه وزیر آموزش و پرورش به شورای عالی انقلاب فرهنگی
در همین رابطه، علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، در نامه‌ای به عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، درخواست افزایش سن مجاز ورود به دانشگاه فرهنگیان را مطرح کرده است. در این نامه آمده است: "بر اساس بررسی‌های آماری مرکز برنامه‌ریزی نیروی انسانی و امور اداری، تعداد پذیرفته‌شدگان در بازه سنی ۲۲ تا ۲۴ سال در سال‌های گذشته کم بوده است. به نظر می‌رسد سیاست محدودسازی سن شرکت در آزمون قابلیت تجدید نظر دارد و آموزش و پرورش توانایی انجام فرایند سنجش و گزینش بهترین داوطلبان را از بین گروه سنی با طیف گسترده‌تر خواهد داشت."
وزیر آموزش‌وپرورش خواستار افزایش سن تا ۳۰ سال شد
وزیر آموزش و پرورش در ادامه این نامه اعلام کرده است که "وزارتخانه تحت مدیریت او با نگاه مثبت به افزایش سن مجاز ورود متقاضیان به شرکت در آزمون تا حداکثر ۲۷ یا ۳۰ سال، به شرط کسب سایر شرایط و ضوابط و طی تمام مراحل فرایندهای استخدامی، موافقت می‌کند. همچنین، مقرر شده است که پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در اسرع وقت پژوهشی مبتنی بر آمار و ارقام و پردازش ابعاد کیفی، حقوقی، سیاستی و الزامات اداری و استخدامی در این زمینه انجام دهد تا تصمیم‌گیری دقیق‌تری صورت گیرد."
این درخواست با استقبال برخی از داوطلبان و کارشناسان مواجه شده است. آنها معتقدند که افزایش سقف سنی ورود به دانشگاه فرهنگیان نه تنها فرصت‌های بیشتری را برای علاقه‌مندان به شغل معلمی فراهم می‌کند، بلکه می‌تواند به جذب نیروهای باانگیزه و توانمند در سیستم آموزش و پرورش کمک کند. در حال حاضر، این درخواست در دست بررسی است و تصمیم نهایی شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌تواند وضعیت این موضوع را مشخص کند.
آیا واقعا اختلاف بر سر سن معلمان است؟!
متقاضیان ورود به دانشگاه فرهنگیان: به‌شدت افسرده شده‌ایم، حتی امید نداریم امسال بتوانیم کنکور بدهیم. ما ماه‌ها در بی‌خبری مشغول درس‌خواندن بودیم، از بلاتکلیفی خسته شده‌ایم. با آینده ما بازی کردند. شماری از علاقه‌مندان ورود به دانشگاه فرهنگیان از تعیین سقف سنی برای ورود به این دانشگاه گلایه دارند. آنها می‌گویند تعیین سقف 24 سال برای ورود به این دانشگاه آینده آنها را دچار چالش کرده است. درباره سقف سنی ورود به این دانشگاه خاص اما رویکردهای متفاوتی وجود دارد. نگاهی که مانند وزیر آموزش و پرورش افزایش سن را راهکاری برای جبران کمبود نیروی انسانی در کلاس‌های درس می‌داند و نگاهی دیگر که افزایش سن را چندان به صلاح آموزش و منافع دانش‌آموزان نمی‌داند. چنان‌که یکی از استادان دانشگاه فرهنگیان که نمی‌خواهد نامش در گزارش بیاید، با تأکید بر چندوجهی‌بودن موضوع سقف سنی ورود به دانشگاه فرهنگیان به «شرق» توضیح میدهد که این موضوع تبعات مثبت و منفی بسیاری دارد: «تعداد متقاضیان معلمی به دلایل مختلفی بسیار زیاد است که در این بین تعداد متقاضیان دختر از پسر بیشتر است، این معلمان آینده آموزش در کشور را رقم می‌زنند و برای این کار باید حوصله و انرژی کافی داشته باشند». او ادامه میدهد: «هر قدر سن معلم کمتر باشد، درک بهتری از دانش‌آموز و نسلی که پرورش میدهد، دارد. در عین حال اگر شروع معلمی مثلا 30 سال تعریف شود، فرد بعد از چند سال انرژی لازم برای تدریس و حضور در کلاس درس را ندارد. شغل معلم پشت‌میزنشینی نیست و افزایش سن در میزان انرژی و حوصله فرد برای تدریس و سروکله‌زدن با دانش‌آموزان مؤثر است».
پیش از این هم منصور اردستانی، مدیرکل حقوقی وزارت آموزش و پرورش، سال گذشته درباره رأی دیوان عدالت اداری گفته بود: «دیوان عدالت اداری در رأی خود اصل را بر استخدام در نظر گرفته، در حالی که در دانشگاه فرهنگیان، پذیرش دانشجویان بورسیه داریم، همچنین اگر فردی با سن 35 یا 40 سال بخواهد وارد دانشگاه فرهنگیان شود، باید چهار سال تحصیل کند و پس از آن وارد کلاس‌های درس شود. تصور کنید فرد در 40 یا 44 سالگی می‌خواهد معلم شود، آیا می‌تواند معلم مورد انتظار ما باشد یا اصلا حوصله کارکردن با دانش‌آموزان را دارد؟». در کنار رویکرد مسئولان نسبت به سن ورود به دانشگاه فرهنگیان، آنچه نباید از یاد برد، علاقه برنامه‌ریزی و آینده آن گروه از داوطلبان ورود به دانشگاه است که اگرچه در سنین بالاتر از 24 سال یا حتی نزدیک به این سن قرار دارند، اما در دوران جوانی خود به سر برده و به دلایل مختلف در تلاش برای ورود به این دانشگاه و تدریس در کلاس‌های درس هستند ولی سقف سنی 24 سال تبدیل به مانعی بر سر راه زندگی آنها شده است.
اعتماد به رأی دیوان عدالت اداری
«به‌شدت افسرده و مضطرب شده‌ام»؛ این را سینا یزدانبخش به «شرق» می‌گوید؛ جوانی 25ساله از اهالی شهرستان پاوه که در سایه تعیین سقف سنی 24 سال امکان ورود به این دانشگاه و معلم‌شدن را از دست داده است. او برای ورود به این دانشگاه زحمت زیادی کشیده است: «برای ورود به دانشگاه فرهنگیان باید حتما در رشته علوم انسانی وارد کنکور شویم، در حالی که من دیپلم تجربی داشتم. زمانی که دیوان عدالت اداری شرط سنی 24 سال را باطل کرد، من با هزار امید درس خواندم و خرداد‌ماه سال گذشته و در 24سالگی دیپلم علوم انسانی را گرفتم. در آزمون هم رتبه خوبی کسب کردم، اما وقتی بار دیگر همان سن 24 سال به عنوان سقف سنی تعیین شد، نتوانستم وارد دانشگاه فرهنگیان شوم و حق من هم ضایع شد، در حالی که همان سال باید در دانشگاه پذیرفته می‌شدم».
او موضوع را از مراجع مختلف ازجمله نماینده پاوه در مجلس پیگیری کرده، اما فایده‌ای نداشته است. او حتی مرداد‌ماه گذشته شکایتی را به وزارت آموزش و پرورش در دیوان عدالت اداری مطرح کرده؛ شکایتی که تاکنون به آن پاسخی داده نشده است: «حتی امید ندارم امسال بتوانم کنکور بدهم. من و بسیاری دیگر، ماه‌ها بی‌خبر از همه جا مطابق با رأی دیوان عدالت اداری و با اعتماد به این رأی درس خوانده‌ایم به امید اینکه وارد دانشگاه فرهنگیان شویم. در حال حاضر سرباز هستم و همه امیدم را هم برای ورود به این دانشگاه از دست داده‌ام».
از بلاتکلیفی خسته شده‌ایم
سارا، جوانی 23ساله از اهالی ارومیه است که معلم‌شدن رؤیای اوست. سارا به «شرق» می‌گوید: «در حال حاضر دانشجوی رشته حسابداری‌ام اما بعد از آغاز تحصیل در این رشته متوجه شدم هیچ علاقه‌ای به حسابداری ندارم بلکه می‌خواهم معلم شوم. من از سروکله‌زدن با بچه‌ها لذت می‌برم و دوست دارم به آنها آموزش دهم». او ادامه میدهد: «من دیپلم فنی و حرفه‌ای دارم و قصد داشتم برای رسیدن به رؤیایم کنکور علوم انسانی بدهم و وارد دانشگاه فرهنگیان شوم، اما متوجه شدم که سقف سنی برای ورود به این دانشگاه 24 سال است. اگرچه باید برای رسیدن به خواسته‌هایمان تلاش کنیم اما حقیقت آن است که به لحاظ سنی زمانی ندارم برای اینکه بتوانم دوباره کنکور داده و وارد این دانشگاه شوم. یعنی مشخص نیست در این یک سال قبول شوم». سارا می‌گوید: «من به اداره آموزش و پرورش هم مراجعه و سؤال کردم که آیا ممکن است سقف سنی را به 30 سال برسانند، گفتند احتمالش هست. در آنجا به من گفتند که آموزش و پرورش افراد تا 45 سال را استخدام می‌کند. چرا آینده ما افرادی که در سنین جوانی قرار داریم، مشخص نیست. چرا دانشگاه فرهنگیان هم چنین اقدامی نمی‌کند و سقف سنی را افزایش نمی‌دهد؟ هر روز سازمان سنجش یک چیز می‌گوید و برنامه‌اش را تغییر میدهد و ما نمی‌دانیم امیدوار باشیم یا مأیوس. دوران دبیرستان من هم‌زمان با همه‌گیری شیوع کرونا بود، من در آن زمان تعدادی از عزیزانم را از دست دادم و از نظر روحی آمادگی تغییر رشته از فنی و حرفه‌ای به علوم انسانی را نداشتم».
توازن جنسیتی معلمان به هم می‌ریزد
در این میان اما مسئولان دانشگاه فرهنگیان نظر دیگری دارند. یکی از آنها ابراهیم اصابت‌طبری، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان است. او درباره پیامدهای تعیین سقف سنی 24 سال برای ورود به دانشگاه فرهنگیان به «شرق» می‌گوید: «مسئله سقف سنی یک بعد اداری دارد که در قوانین مربوطه به آن پرداخته شده است. از طرف دیگر در حال حاضر برخی می‌گویند افراد بالای 24 سال نمی‌توانند تازه آغاز به کار معلمی کنند زیرا در طول دوره 30ساله خدمت سن‌شان زیاد خواهد بود، اما مسئله‌ای وجود دارد که ناقض این رویکرد است؛ به این معنا که در حال حاضر افراد مشمول ماده 28 دانشگاه فرهنگیان معمولا بیش از 24 سال دارند و بیشتر آنها در سنین بالا به استخدام آموزش و پرورش در‌می‌آیند. بر اساس این ماده، در شرایط اضطراری و کمبود نیروی انسانی، آموزش و پرورش می‌تواند علاوه بر فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان که تعهد خدمت دارند، از بین دانش‌آموختگان سایر دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی و حوزه‌های علمیه نیز نیرو جذب کند. مورد نقض دیگر هم مربوط به استخدام معلمان حق‌التدریس است که بدون احتساب سوابق کاری به استخدام آموزش و پرورش در‌می‌آیند. این افراد هم مانند استخدام‌شده‌های ماده 28 معمولا سنین بالایی دارند، باید دوره یک‌ساله دانشگاه فرهنگیان را هم طی کنند و از آنجایی که سوابق کاری آنها تمام‌وقت نبوده، جزء مدت خدمت‌شان به شمار نمی‌رود. مثلا فردی با 38 سال سن که معلم حق‌التدریس بوده، وارد آموزش و پرورش شده و باید همان 30 سال خدمت را سپری کند و سوابق کاری او محاسبه نمی‌شود».
او ادامه میدهد: «این پارادوکسی است که دانشگاه فرهنگیان باید به آن پاسخ گوید. اگر قرار باشد دانشجویان تنها با سقف 24 سال جذب این دانشگاه شوند، چرا در دو مورد دیگر افرادی با سنین بالاتر را استخدام می‌کند. سربازی داوطلبان پسر هم معضل دیگری است که آینده داوطلبان ورود به این دانشگاه را تهدید می‌کند؛ یعنی دوران سربازی باعث می‌شود این افراد زمان را برای ورود به این دانشگاه از دست بدهند. این موضوع باعث شده که اغلب ورودی‌های این دانشگاه برای مقطع ابتدایی و آموزش استثنایی از میان دختران باشند، زیرا دخترها دوران سربازی ندارند و مسئله سقف سنی چندان سد راه‌شان نیست. بنابراین آموزش و پرورش به سمت دخترانه‌شدن پیش می‌رود، درحالی‌که به نظر من باید نوعی تناسب و توازن جنسیتی میان معلمان وجود داشته باشد. در مقطع ابتدایی 80 درصد معلمان زن هستند. ما مدرسه پسرانه ابتدایی در تهران داریم که حتی یک نیروی مرد ندارد.
بنابراین تعیین سقف سنی می‌تواند توازن معلمان را از نظر جنسیتی آنها به هم بریزد». به باور این استاد دانشگاه اینکه معلمان استخدام‌شده در سنین بالاتر از 24 سال انرژی کافی برای تدریس را در سال‌های بعد نخواهند داشت، درست نیست: «نکته این است که دانشجویی که در سنین بالاتر وارد این دانشگاه و حوزه معلمی می‌شود، احتمالا تا آن زمان شغلی برای کسب درآمد اختیار کرده و معلم‌بودن را به عنوان شغل دوم و برای داشتن وجهه اجتماعی انتخاب کرده است. اولویت این افراد معلمی نیست. مشمولین ماده 28 اساسنامه دانشگاه فرهنگیان ازجمله این افراد هستند. این نکته را می‌توان تنها پیامد مثبت تعیین سقف سنی 24 سال دانست».
اصابت‌طبری از جای خالی معرفی درست دانشگاه فرهنگیان به دانش‌آموزان انتقاد می‌کند: «افراد معمولا بعد از فارغ‌التحصیل‌شدن از دبیرستان آشنایی چندانی با این دانشگاه و مزایای آن ندارند، اما بعد از گرفتن مدرک کارشناسی تازه با این دانشگاه آشنا شده و مجبورند رقابت شدید‌تری را در قالب ماده 28 پشت سر بگذارند تا جذب این دانشگاه شوند. این مسئله نشان‌دهنده نداشتن هدایت درست تحصیلی در مدارس است که باعث شده دانشگاه فرهنگیان در اولویت انتخاب داوطلبان کنکور سراسری نباشد. پیشنهاد من این است که برای کاهش مشکلات ناشی از تعیین سقف سنی، معرفی دانشگاه فرهنگیان توسط مشاوران آموزش و پرورش به صورت مناسبی انجام شود. همچنین دانشگاه فرهنگیان هم افراد نخبه را جذب کند تا آینده آموزش در ایران به شکل بهتری رقم بخورد».