بخش نفت و گاز در سال 1403 حدود 6.2 درصد رشد کرده است، اما این رقم در سال 1402 حدود 14.3 درصد بود. وحید شقاقی، تحلیلگر اقتصادی معتقد است موتور محرک رشد اقتصادی از ۱۴۰۰ به این‌سو، نفت بوده و هم‌اکنون ظرفیت این بخش برای افزایش رشد اقتصادی، تخلیه‌شده است. وی معتقد است که بدون تغییرات اساسی در ریل حکمرانی اقتصادی کشور و با تداوم شرایط موجود ناترازی ها، رشد بهره‌وری صورت نخواهد گرفت.
تحولات ساختاری
وحید شقاقی، کارشناس اقتصاد کلان به خبر آنلاین گفت: «یکی از مهم‌ترین متغیرهای اقتصاد کلان، رشد اقتصادی است که بیانگر مجموعه اقدامات و تحولات ساختاری و نهادی است. گزارش اخیر مرکز آمار از نکات مهمی پرده برمی‌دارد. بر اساس گزارش مرکز آمار، رشد اقتصادی سال ۱۴۰۳ (به قیمت ثابت ۱۴۰۰) معادل ۳ درصد اعلام‌شده که نسبت به سال پیش از آن‌که ۴.۶ درصد بوده، کاهش‌یافته است. همچنین رشد اقتصادی بدون نفت سال ۱۴۰۳ معادل ۲.۱ درصد شد که در سال گذشته ۱.۹ درصد بوده و اندکی افزایش داشته است.»
تخلیه ارزش‌افزوده نفت
عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی افزود: «رشد بخش نفت در سال ۱۴۰۳ معادل ۶.۲ درصد اعلام‌شده که نسبت به سال گذشته آن (۱۴.۳ درصد) به نحو چشمگیری کاهش داشته است. این مسئله حکایت از این دارد که به تدریج رشد ارزش‌افزوده بخش نفت در حال تخلیه است و به‌احتمال‌زیاد در صورت عدم رفع تحریم‌های نفتی، رشد ارزش‌افزوده این بخش برای سال ۱۴۰۴ زیر ۲ درصد پیش‌بینی می‌شود. البته در صورت افزایش فشارهای تحریمی احتمال رشد منفی آن در پایان امسال زیاد است.»
روند نزولی نفت
شقاقی گفت: «رشد بخش نفت طی دوره ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ به ترتیب ۹.۸ درصد، ۸.۱ درصد، ۱۴.۳ درصد و ۶.۲ درصد بوده است. ادامه چنین رشدی برای سال ۱۴۰۴ و پس‌ازآن غیرممکن است. همین مسئله موجب خواهد شد رشد اقتصادی کشور به رشد اقتصادی بدون نفت نزدیک شود. رشد اقتصادی بدون نفت سال‌های اخیر (۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳) به ترتیب ۲.۲ درصد، ۲.۵ درصد، ۱.۹ درصد و ۲.۱ درصد بوده است. در بین اجزای رشد اقتصادی سال ۱۴۰۳، رشد ۱۰.۲ درصدی واسطه‌گری‌های مالی از زیرمجموعه‌های بخش خدمات، قابل‌توجه است. در ضمن رشد بخش صنعت و معدن (بدون نفت) معادل ۱.۳ درصد شده که رشدی نازل و پایین به‌حساب می‌آید. در بخش کشاورزی پس از سه سال متوالی که با رشدهای منفی مواجه بودیم، بالاخره در ۱۴۰۳ رشد مثبت و ۳.۲ درصدی حاصل شد. »
چشم‌انداز رشد اقتصادی
او درباره نرخ پایین رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص تأکید کرد: « رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در سال ۱۴۰۳ معادل ۰.۸ درصد شد که نسبت به سال گذشته که رشد ۵.۱ درصدی برای آن گزارش‌شده بود، کاهش چشمگیری داشته است. در ضمن رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص طی دوره ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ به ترتیب ۹.۲ درصد، ۳.۱ درصد و ۵.۱ درصد بوده است. شایان‌ذکر است متوسط رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص طی دوره ده‌ساله ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ حدود ۲.۲ درصد بوده است. »
رشد اقتصادی دیگر کشورها
شقاقی به گزارش‌های بین‌المللی در مورد رشد اقتصادی جهان گفت: «بر اساس تازه‌ترین گزارش «چشم‌انداز اقتصادی جهان» از رشد اقتصادی کشورها در سال ۲۰۲۵، برآورد رشد اقتصادی ۶.۲ درصدی هند جالب‌توجه است. اقتصاد آرژانتین نیز رشد مثبت ۵.۵ درصدی را تجربه خواهد کرد. برای اقتصاد بزرگ اندونزی رشد ۴.۷ درصدی و برای چین رشد اقتصادی ۴ درصدی اعلام‌شده است.
پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول از اقتصاد ایران
شقاقی گفت: صندوق بین‌المللی پول انتظار دارد نرخ رشد اقتصادی ایران در سال‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ پایین‌تر از پیش‌بینی قبلی باشد. در این گزارش پیش‌بینی‌شده اقتصاد ایران در ۱۴۰۴ تنها ۰.۳ درصد رشد کند و نرخ رشد سال آینده هم ۱.۱ درصد باشد. در ضمن پیش‌بینی رشد اقتصاد ایران کمتر از رقبای منطقه‌ای خود یعنی ترکیه (۲.۷ درصد) و عربستان سعودی (۳ درصد) خواهد شد. »
بانک جهانی چشم‌انداز تیره از اقتصاد ایران دارد: به‌نحوی‌که پیش‌بینی این نهاد از رشد اقتصادی امسال منفی ۱.۳ درصد است. یعنی ازنظر این نهاد نه‌تنها رشد اقتصادی کاهش خواهد یافت که دوباره منفی هم می‌شود.
ضرورت تغییر در ریل حکمرانی اقتصادی
شقاقی گفت: « موتور محرک رشد اقتصادی کشور طی سال‌های اخیر بخش نفت بوده است و برای سال‌های آینده دوام نخواهد داشت. ضمن اینکه نظر به اینکه رشد بهره‌وری در اقتصاد ایران پایین و نزدیک صفر است، بدون تغییرات اساسی در ریل حکمرانی اقتصادی کشور و با تداوم شرایط موجود امکان تحول شگرف در رشد بهره‌وری وجود ندارد، بنابراین با توقف رشد بخش نفت، رشد اقتصادی کشور کاهشی شده و برای سال‌های ۱۴۰۴ به بعد کمتر از ۲ درصد خواهد شد. نهایتاً در صورت عدم مهار نا ترازی‌های اقتصاد کلان بالاخص در حوزه برق و گاز شاهد اثرات منفی بر رشد اقتصادی خواهیم بود. »