به نظر شما باگذشت چهار ماه از جنگ حماس و غزه آیا می‌توان طرف پیروز برای آن معرفی کرد؟
به نظر بنده هیچ طرفی در این جنگ پیروز نشده است. جنگ و عدم پیروزی طرفین همچنان ادامه دارد. زیرا هر کشوری که دست به اقدام نظامی میزند اهدافی برای خود تعریف می‌کند و به دنبال تحقق آن اهداف می‌رود. به‌طور مشخص تاکنون موضع رسمی از حماس اعلام نشد که در حمله 7 اکتبر (15 مهر) چه هدفی را دنبال می‌کرد؟ چه‌کاری می‌خواست بکند و چه چیزی را می‌خواست به دست بیاورد.
اسرائیل نیز به مقابله و دفاع برخواست اما اهدافی تعریف کرد و وارد خاک غزه شد. اما اقدامات نظامی اسرائیل هم به جایی نرسیده خصوصاً اینکه هنوز بخشی از گروگان‌ها در دست حماس هستند. جز اینکه حدود 28 هزار نفر کشته شده‌اند اما هدف اسرائیل مبنی بر نابودی حماس محقق نشده است.
برای همین به نظر من هر دو طرف جنگ در شرایط خاصی گیرکرده‌اند و مشتاق هستند جنگ تمام شود اما به دلیل اینکه تعاریف متفاوتی از پایان جنگ برای هر طرف وجود دارد آنهم تاکنون محقق نشده است.
به نظر شما حمله حماس روند عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان را تعلیق کرد یا متوقف؟
به نظر بنده پروژه عادی سازی روابط اسرائیل با عربستان به تعویق افتاد و متوقف نشده است. این تعلیق هم به دلیل شرایط جنگی اتفاق افتاد. نمی‌توان گفت که طرفین از این تصمیم منصرف شده‌اند. هیچ دلیل مشخصی وجود ندارد که بتوانیم به آن استناد کنیم و بگوییم عادی سازی روابط اسرائیل و حماس متوقف شده است.
اسرائیل اهداف خود در قبال اعراب را از ذهن خارج نکرده و ادامه این مسیر برای دولت نتانیاهو بستگی به آینده جنگ دارد. فعلاً نمی‌توان درباره آینده روابط طرفین اظهار نظر کرد تنها می‌توان گفت که مسیر عادی سازی «فریز» شده است.
با توجه به اینکه دو طرف درگیر در آستانه یک توافق و آتش‌بس دو ماهه هستند آیا می‌تواند گفت که چشم انداز مثبتی برای حل مناقشه 75 ساله وجود دارد؟
آتش‌بسی که احتمالاً برای دو ماه برقرار شود نمی‌تواند یک خروجی تحت عنوان صلح در سرزمین فلسطین را داشته باشد و نزاع 75 ساله را حل کند. اما کل جنگ و اتفاقات چهار ماه اخیر دنیا را هوشیار کرده که باید یک چاره جویی درباره سرزمین‌های فلسطینی اتفاق بیفتد.
اگر آتش‌بس دو ماهه عملیاتی شود و مدت زمان آن به مرور تمدید شود این فرصت در اختیار کشورهای دنیا و مجامع بین المللی قرار می‌گیرد که در خصوص خاتمه دادن به درگیری فکر و برنامه ریزی کنند و به مناقشه 75 ساله پایان دهند.
انگلیس گفته که اگر حماس از غزه خارج شود فلسطین را به رسمیت می‌شناسد. سخن انگلیس ناظر بر این است که اگر جنگ متوقف شود می‌توان برای حل کامل مناقشه چاره جویی کرد. به نحوی که فلسطین هم به منافع خود دست پیدا کند.
آمریکا، اعراب و کشورهای دنیا به این جمع بندی رسیده‌اند که پروژه دو کشوری را دنبال کنند و آن را به یک نتیجه مشخص برسانند. تلفاتی که از سوی دو طرف ایجاد شده و خرابی‌هایی که به بار آمده است می‌تواند بهانه و زمینه مناسبی برای حل کامل مناقشه در سرزمین‌های فلسطین باشد.
اما باید گفت که تحقق راه حل دو کشوری کار ساده‌ای نیست. به لحاظ جغرافیایی و دموکراتیک انتخاب یک سرزمین برای چنین جمعیتی زمان بر است. خصوصاً اینکه پروژه دو کشور همچنان مخالفانی مانند ایران و اسرائیل دارد. اما باید گفت زمینه سازی برای این تصمیم گیری رخ داده است و باید منتظر آینده بود و دید چه اتفاقی رخ می‌دهد.