افزایش بیماری روانی در جوامع آسیب‌دیده
مصطفی معین، رئیس سیزدهمین همایش سلامت روان و رسانه عوامل خطر در بروز و شیوع بیماری‌های روان و باری که بر دوش بیماران و خانواده‌ها و جوامع می‌گذارد، اشاره کرد و گفت: میانگین شیوع جهانی بیماری‌های روان ۱۲/۵ درصد و در جوامع آسیب‌دیده بیش از ۲۲ درصد است. متأسفانه شیوع این بیماری‌ها در ایران روند رو به افزایش داشته و از میانگین جهانی به ویژه در کلان‌شهر تهران بالاتر است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت ابتلا به یک بیماری روانی در جهان حدود ۹۷۰ میلیون نفر و تلفات سالانه آنها 8 میلیون نفر برآورد شده است. در کشورهایی که با رکود اقتصادی و فقر اقتصادی و فرهنگی مواجه هستند، بیماری روانی ۱/۵ تا 3 برابر بیشتر شیوع دارد. ناتوانی ایجادشده به علت بیماری‌های روان برای افراد مبتلا در هرسال اندازه‌گیری می‌شود، در سال ۲۰۰۰ حدود 17 میلیون نفر بوده که در سال ۲۰۱۹ به 20.6 میلیون نفر افزایش‌یافته است.
خودکشی
معین هشدار داد و گفت: میزان خودکشی در ایران هرچند هنوز از میانگین جهانی پایین‌تر است ولی متأسفانه روندی رو به افزایش دارد که در سال‌های اخیر تشدید شده و نمونه‌های از آن در خودکشی توسط گروه‌های اجتماعی محروم، جوانان و دانشجویان و به ویژه دستیاران علوم پزشکی گزارش می‌شود. در دنیا هم خودکشی به علت افسردگی و اضطراب و سایر اختلالات روانی رو به افزایش است و دومین علت مرگ در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال گزارش می‌شود.
اختلالات روانی
این استاد دانشگاه علت بروز و افزایش شیوع اختلالات روانی را در برهم‌کنش پیچیده عوامل فردی و ژنتیک، تغییر ساختار خانواده، عوامل اجتماعی و اقتصادی مانند فقر و نابرابری، شکاف‌های اجتماعی و تبعیض، سبک زندگی (مصرف الکل، سیگار و...)، اعتیاد به فضای مجازی در جامعه شبکه‌ای و عوامل محیطی مانند تغییر اقلیم و پیآمدها و مهاجرت‌های ناشی از آن، سوانح طبیعی و همچنین پاندمی کووید ۱۹ که موجب افزایش ۲۵ درصدی شیوع افسردگی و اضطراب در سطح جهان شده است، اعلام کرد. تشدید اختلالات روانی با توجه به سبک ناسالم زندگی و بحران‌های سیاسی-اجتماعی، بی‌ثباتی اقتصادی و فقر و فلاکت و نابرابری ایجادشده است، چراکه دایره (سیکل) باطلی را تشکیل می‌دهند.
چالش‌های اجتماعی
معین شرایط کنونی جامعه ایران را پر چالش و بحرانی ارزیابی کرد و گفت: حداقل هشت مورد از ۱۰ مورد اول چالش‌های اجتماعی ایران را که توسط مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۹۶ گزارش‌شده است، به‌طور مستقیم با مسئله سلامت روان جامعه مرتبط دانست. این چالش‌ها بیکاری، ناامیدی درباره آینده، کاهش سرمایه اجتماعی، نبود اعتماد عمومی، بی‌تفاوتی اجتماعی، ضعف اخلاق عمومی، امنیت روانی و اجتماعی و نقض حقوق اساسی و شهروندی است.
کاهش سرمایه اجتماعی
معین رفتار و فرهنگ فردگرایی، سوءظن و بی‌اعتمادی عمومی، شکاف‌های عمیق نسلی، جنسیتی و ضعف سرمایه اجتماعی را به عنوان زمینه‌ای برای پیدایش آسیب‌های اجتماعی و عدم توسعه کشور مطرح کرد و نتایج طرح پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان (موج چهارم-آبان ۱۴۰۲) در ارتباط با موضوع «اعتماد و سرمایه اجتماعی» را مورد استناد قرارداد و گفت: بر پایه آن پیمایش، بی‌اعتمادی در سطح عمومی به ۸۱ درصد می‌رسد. بی‌اعتمادی نسبت به نهادهای حکومتی در حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد، به رسانه‌ها اعم از صداوسیما، روزنامه‌ها و سایت‌ها و شبکه‌های مجازی داخلی و خارجی و ماهواره‌ها بین ۶۰ تا ۷۰ درصد است. از نظر میزان اعتماد به اصناف و اقشار مختلف، پزشکان، استادان و معلمان در رأس هستند و سیاستمداران در پایین‌ترین سطح اعتماد عمومی قرار دارند.
بحران‌ها
معین غوطه‌ور شدن جامعه در بحران‌های فراگیر فقر و نابرابری، ناامیدی اجتماعی به ویژه در نزد جوانان، احساس تبعیض و عدم امنیت، نا برخورداری از حقوق شهروندی، نقض حقوق، و داشتن مدارسی ناایمن از نظر فضای امنیتی، فرسودگی ساختمانی و بی‌کیفیتی آموزش و مدیریت، و با دانشگاه‌هایی وابسته و بدون عدم استقلال و آزادی دانشگاهی و کیفیت علمی رو به زوال ارزیابی کرد که اختلالات روانی در آن رو به وخامت گذاشته است. معین ظرفیت‌یابی سازمان‌های مردم نهاد با آموختن مدیریت دانش و مستندسازی را لازمه توانایی آنها در کمک به بالا بردن سواد علمی جامعه و تقویت فرهنگ دموکراسی دانست، برنامه‌ای که هم‌اکنون توسط موسسه نیکوکاری دکتر مجتبی معین در حال برنامه‌ریزی و انجام است.