هدی ملک آسا - روانشناس
همایشی با حضور جمعی از روان‌شناسان و روان‌پزشکان مجرب در آسایشگاه «سرای احسان» محل نگهداری، توان‌بخشی و درمان بیماران روانی مزمن، واقع در کهریزک تهران هفته گذشته برگزار شد. متخصصان بر ضرورت افزایش آگاهی عمومی در مورد بیماری اسکیزوفرنی و اهمیت تشخیص و درمان آن تأکید کردند. این گردهمایی، فرصتی برای تبیین راهکارهای پیشگیری از ورود بیماری به مرحله مزمن و بازگرداندن امید به زندگی مبتلایان به بیماری‌های روانی بود.
اسکیزوفرنی چیست؟
بیماری‌های جسمی با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب قابل‌کنترل و درمان هستند، اما بیماری‌های روان‌پزشکی ازجمله اسکیزوفرنی، معمولاً به دلیل عدم آگاهی اطرافیان یا تشخیص دیرهنگام به درمان، پاسخ مناسب نمی‌دهند. زیرا زمانی خانواده متوجه رفتارهای غیرعادی فرد می‌شود که او یا اطرافیانش از آسیب‌های احتمالی جان سالم به دربرده‌اند. این رفتارها نه از سر خصومت، بلکه نتیجه بیماری است که به‌طور پنهان در حال پیشروی است. بااین‌حال، تشخیص زودهنگام و پذیرش واقعیت بیماری از سوی خانواده، همراه با مراجعه به روانشناس مجرب، می‌تواند روند رشد بیماری را متوقف کند و فرد مبتلا را به زندگی بازگرداند. متأسفانه در برخی موارد، به دلیل عدم همکاری فرد بیمار یا اطرافیان، پذیرش بیماری و مصرف منظم دارو با چالش روبه‌رو می‌شود و همین امر موجب وخامت حال بیمار و افزایش خطر برای خود و اطرافیان خواهد شد. در چنین شرایطی، نیاز به داروهای قوی‌تر و بستری طولانی‌مدت در بیمارستان اجتناب‌ناپذیر خواهد شد.
درمان گروهی گامی مؤثر به‌سوی بهبودی
روند درمان اسکیزوفرنی، زمانی که به‌صورت کار گروهی انجام شود، به نتایج بهتری منتهی خواهد شد. حضور تیمی متشکل از روان‌پزشک مجرب، روانشناس آگاه، مددکار اجتماعی و مربی ورزش می‌تواند از ورود بیماری به مرحله مزمن جلوگیری کند. ارائه حمایت‌های روان‌شناختی، اجرای برنامه‌های ورزشی مناسب و مشاوره‌های فردی و گروهی، همگی نقش مؤثر در بهبود کیفیت زندگی بیمار دارند.
مواد مخدر؛ عامل خطرساز
یکی از عوامل شناخته‌شده در بروز اسکیزوفرنی، مصرف مواد مخدر است. فرد مصرف‌کننده، در مراحل اولیه با تشخیص سایوز ناشی از مواد روبه‌رو می‌شود، اما با تداوم رفتارهای غیرعادی، تشخیص به سمت اسکیزوفرنی سوق پیدا می‌کند. چنانچه علائم بیش از شش ماه ادامه یابد، روان‌پزشک می‌تواند به‌طور قطعی بیماری را تشخیص داده و درمان دارویی را متناسب با شرایط بیمار آغاز کند.
علائم هشداردهنده
شناخت به‌موقع علائم اولیه می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. مهم‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:
۱-توهم: اختلال در ادراک که باعث می‌شود فرد چیزهایی را ببیند، بشنود یا احساس کند که وجود خارجی ندارند. برای مثال، ممکن است بیمار فرش خانه را به شکل دریاچه ببیند و در آن شیرجه بزند.
۲-هذیان: اختلال در تفکر که مهم‌ترین نمونه آن هذیان گزند و آسیب است؛ بیمار احساس می‌کند دیگران قصد آسیب رساندن به او رادارند.
۳-اختلال در رفتار: انجام رفتارهای ناهنجار و برخلاف عرف جامعه.
۴-اختلال در گفتار: صحبت‌های بی‌ربط، نامفهوم و گسسته.
همچنین، بی‌علاقگی، بی‌احساسی، کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی و ناتوانی در رقابت از دیگر نشانه‌های هشداردهنده هستند.
نقش اطرافیان در حمایت از بیمار
زمانی که اطرافیان متوجه علائم اولیه اسکیزوفرنی می‌شوند، باید با حمایت دلسوزانه، بیمار را به مراجعه به روان‌پزشک و روانشناس تشویق کنند. انجام فعالیت‌های ساده، افزایش مهارت‌های فردی در حد توان بیمار و استفاده از روش‌های درمانی، ازجمله رفتاردرمانی شناختی (CBT)، از گام‌های مهم در مسیر بهبودی است. درنهایت، آگاهی و همراهی خانواده، پذیرش بیماری و پیگیری مستمر درمان، می‌تواند فرد مبتلا را از «فرود سلامت روان» به‌سوی «فراز امید به زندگی» رهنمون سازد.