ستاره صبح، فائزه صدر: وضعیت دریاچه ارومیه امسال به شرایط اسفباری رسید. طوفان‌های نمک در اطراف این ناحیه خشک برای ساکنان منطقه مشکلاتی ایجاد کرده است که از جمله می‌توان به افزایش بی سابقه دمای هوا در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی و شیوع بیماری‌هایی نظیر امراض تنفسی، پوستی و قلبی اشاره کرد. اگر وضعیت بی آبی در بستر نمکی دریاچه ارومیه ادامه داشته باشد، دریاچه دیگر قابل احیا نخواهد بود.
ستاره صبح در گفت‌وگو با حبیب یکتا، کارشناس فنی و مهندسی به بررسی مشکلات دریاچه ارومیه از منظر اقدامات فنی پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
حبیب یکتا در رابطه با سابقه شناخت منطقه از ظرفیت‌های دریاچه ارومیه گفت: در سال 1344 من در مقام ریاست دفتر فنی ناحیه شمالغرب به موضوع دریاچه ارومیه اشراف داشتم و اطلاعات مستندی از این منطقه در دست ما بود.
یکتا افزود: روس‌ها در سال 1292 در تبریز بودند و تمرکز ویژه‌ای بر دریاچه ارومیه داشتند. مهندسین روس این منطقه را نقشه برداری کرده بودند و ما تا آن زمان نقشه‌ای نداشتیم. روس‌ها تا جلفا راه آهن کشیدند، اما این خدمات آنقدر که گمان می‌شد دوستانه نبود و شرارت و شیطنت داشتند و بلاهای بسیاری بر سر مردم تبریز آوردند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: اما برای اولین بار روس‌ها متوجه مفید بودن آب دریاچه ارومیه شدند. گل اطراف دریاچه ارومیه در تانکرها با قطار به مسکو رفت. استخری سرپوشیده در مسکو درست شد و برداشت‌های غیر مجاز از آب، گل و نمک دریاچه ارومیه به آن مجموعه می‌رفت.
این مهندس نقشه برداری و طراحی در تشریح مشخصات جغرافیایی دریاچه ارومیه اضافه کرد: سال 1292 عمیق‌ترین نقطه دریاچه ارومیه در نقشه برداری روس‌ها 19 متر بود. در آن گزارش‌ها از وجود تعدادی جزیره داخل دریاچه صحبت شده که غیر از چهار بندر شناخته شده دریاچه ارومیه است. شبه جزیره‌ای معروف به جزیره شاهی در این نقشه‌ها معرفی شده است که در جنوب شرقی دریاچه و نزدیک عجب شیر قرار دارد.
وی گفت: سال 1344 یکی از جزایر دریاچه ارومیه به زیستگاه حیواناتی نظیر آهو تبدیل شد. این پروژه زیر نظر سازمان محیط زیست بود. بعد از مدتی متوجه شدند زاد و ولد آهوهای رها شده کم است که بعد از تحقیق متوجه وجود حیوانات وحشی نظیر روباه، ببر و پلنگ می‌شوند که آهو در چرخه غذایی آن‌ها قرار گرفته است.
یکتا در رابطه با حقابه دریاچه ارومیه اضافه کرد: حوزه آبریز دریاچه مثل کاسه‌ای از سه حوزه عمده یعنی از طرف زاگرس، سهند و سبلان آب می‌گیرد. آب‌هایی که از سمت شرقی وارد دریاچه می‌شوند از معادن نمک رد می‌شوند، عمده علت شور بودن آب دریاچه همین است.
وی ادامه داد: دریا و دریاچه‌های شور در دنیا فراوان است. یکی از آن‌ها دریاچه شوری است که در مرز اردن و اسرائیل واقع است، ولی میزان شوری آن دریاچه‌ها بسیار بالا است و عملاً رشد و حیات در آن آب‌ها را تحت تأثیر قرار داده درحالیکه میزان غلظت دریاچه ارومیه بسیار نادر و مناسب بود.
این منبع آگاه با اشاره به ظرفیت اقتصادی بالای دریاچه ارومیه یادآور شد: آب‌های دریاچه ارومیه محل زیست گران‌ترین موجود زنده جهان یعنی آرتمیا بود که موجودی کرم مانند با رنگی نزدیک به رنگ‌های تیره است. آرتمیا با طول سه سانتی متر و قطر سه میلی متر با ارزشترین موجود زنده دنیا است. تجارت آرتمیا در سال 1375 میزان 220 میلیون دلار درآمد نصیب کشور کرد.
وی در این رابطه افزود: خریداران آرتمیا از فرانسه، بلژیک و آلمان بودند و از این موجود زنده در صنعت بهداشتی، آرایشی و همچنین ساخت لوازم جراحی استفاده می‌شد. آرتمیا به خاطر مدیریت غلط بر منابع کشور رشد سابق را ندارد و در حال نابودی است.
این فعال صنعت عمران گفت: متأسفانه حکمرانی در دهه‌های اخیر مرتکب اشتباهات شد. نابودی محیط زیست کشور، بحران آب و آلودگی هوا نیز بر اثر تصمیمات غلط مدیران به وجود آمده است. افرادی که سابقه مدیریتی نداشتند یا تجربه و علمی برای اداره کشور ندارند در پست‌های حساس قرار گرفتند. نتیجه این شد که در تمام مسائل و موضوعات مهم و مورد نیاز کشور و ملت شاهد بی تفاوتی، اشتباه و عدم پاسخ‌گویی هستیم.
وی با اشاره به یکی از اشتباهات عمرانی بر بستر دریاچه ارومیه اظهار داشت: هر اقدامی در مورد دریاچه ارومیه باید در چهارچوب فنی اجرا می‌شد، ولی کمترین توجهی به این منبع خدادادی پر برکت نشده و تصمیماتی با حداقل مطالعه به اجرا در آمده است. پلی که از جهت شرقی و غربی روی دریاچه احداث شد کاملاً بی موقع بود. شیوه احداث آن پل غلط بود. داخل دریاچه سنگ و بتن ریخته شد. پل باید با دهنه کوتاه ساخته می‌شد و در میانه برای رد شدن کشتی‌ها از زیر پل دهنه بزرگ احداث می‌شد نه جاده ارومیه-تبریز.
حبیب یکتا در پایان سخنان خود متذکر شد: محل احداث پل نیز دقیق نیست. باید برای ساخت این پل مدت زیادی فکر می‌شد. متأسفانه ما با دستورات سلیقه‌ای مسئولین روبه‌رو بوده و هستیم. کارهایی که اجرا شد با اصول و قوانین علمی و فنی مطابق نبود و شاهد خطای مدیریتی و عواقب شوم آن برای دریاچه بودیم و هستیم.