امروز شرکتهای بزرگ تولیدی که به کیفیت و استانداردهای جهانی فکر میکنند، تلاش میکنند، مواد اولیه و قطعات خود را از کارخانههای مطمئن و با رعایت تمام جنبههای فنی دریافت کنند. در ایران نیز کارخانههایی وجود دارند که محصولات خود را باکیفیت عالی به بازارهای بینالمللی عرضه میکردند. شرایط تحریم فضایی را به وجود آورد که برخی از شرکتهای بزرگ جهانی مجبور شدند، زنجیره تأمین خود را عوض کرده یا محصولات خود را بهطور غیرمستقیم از واسطههای غیر ایرانی تهیه کنند.
بابیان مقدمه فوق میخواهم مثالی از فرآیند خرید واکسن کرونا از خارج را بیان کنم.برای خرید واکسن کرونا باید شرکتی دارویی ایرانی که درزمینه واکسن فعالیت میکند و دارای رتبهبندی مناسب است از یکی از تولیدکنندگان چینی، روسی یا اروپایی تقاضای خرید کند. اگر شرکت خارجی موافقت کرد فاکتور خرید یا به اصطلاح بازرگانی پرفورما را برای طرف ایرانی صادر کند. طرف ایرانی این فاکتور را به وزارت بهداشت میبرد و وزارت بهداشت برای این خرید ارز 4200تومانی تهیه میکند و ارز به واردکننده ایرانی اختصاص مییابد. طرف ایرانی با پیگیریهای متعدد ارز تخصیصیافته را از طریق بانک مرکزی و سپس یک بانک یا صراف معتمد ایرانی، بهحساب فروشنده واکسن کرونا واریز میکند. بسته به توافق فروشنده و خریدار ایرانی واکسن کرونا، هنگام تولید و همین طور هنگام بستهبندی و حمل از طرف خریدار بازرسیهای فنی صورت میگیرد و در صورت تأیید، واکسن حمل و به سوی ایران خواهد آمد.وقتی واکسن به ایران رسید، مراحل ترخیص آن از گمرک طرف ایرانی انجام میشود و تمام واکسنها باید تحویل وزارت بهداشت تا مسائل بهداشتی و تخصیص ارز چهار هزار و دویستتومانی نظارت و تأیید شود. فقط طرف ایرانی از این فرآیند خرید، بازرسی، حمل و ترخیص در ایران، کارمزدی را دریافت میکند.با عنایت به مقدمه تولید و سپس شرح فرآیند خرید و واردات واکسن کرونا، نکته مهم زیر در خصوص تولید در ایران و تجربههای آن بیان میشود:معمولاً هر کالای تولیدی در جهان و ایران باید زمان تحویل آن معلوم باشد. در بسیاری از موارد برای تأخیر در تحویل جریمههای سنگین وضع میکنند. در خطوط تولید نیز، شرایط کار بهگونهای است که بین مهندسها، تکنیسین ها و کارگران خط تولید، هماهنگیهای دقیق و گروهی صورت میگیرد تا تولید محصولات به نقطه نهایی خط تولید برسد و تحویل مشتری شود.در دوران ویروس کرونا به دلیل گرفتن کرونای یک یا چند نفر از کارکنان ایستگاههای تولیدی، تولید در بخش مربوطه با مشکل مواجه شده و با تأخیر به دست مشتری رسیده است.برای برداشتن برخی از موانع تولید، خصوصاً عدم تأخیر در تحویل کالاها و محصولات ایرانی و حضور مطمئن تولیدکنندگان ایرانی در زنجیره تأمین جهانی یا برای حضور بدون وقفه در بازارهای جهانی میتوان پیشنهاد زیر را بررسی و اجرا کرد: ابتدا از سوی وزارت بهداشت چندین تولیدکننده واکسن خارجی مورد تأیید اعلام شود و کارخانههای ایرانی که در بازارهای خارجی حضور دارند، بدون تخصیص ارز و از محل صادرات خود، ارز برای خرید واکسن جهت کارکنان خود و خانوادههای آنان اقدام و تحت نظارت وزارت بهداشت به کارکنان و خانوادههای آنان تزریق شود. با این شیوه حداقل بخشی از کارکنان و خانوادههای شرکتهای تولیدی که در بازار بینالمللی حضور دارند، از بیماری مصون و زنجیره تأمین بازارهای خارجی بدون تأخیر و توقف ادامه یافته و منبع تأمین ارز آنان نیز از دوش دولت برداشته میشود. در صورت موفقیتآمیز بودن این پیشنهاد، میتوان آن را به سایر بخشهای تولیدی نیز گسترش و مردم ایران را از این بلای خانمانسوز نجات داد.