«جناب آقای صالح‌آبادی
مدیرمسئول روزنامه ستاره صبح
با سلام،
احتراماً با توجه به مطلب منتشره در آن روزنامه به تاریخ 18 مرداد 1401 تحت عنوان «افزایش بیش از 100 درصدی قیمت 9 کلم کالای ضروری» متن جوابیه دبیرخانه شورای اطلاع‌رسانی دولت به منظور تنویر افکار عمومی ارسال می‌شود. لطفاً دستور فرمایید طبق ماده 23 قانون مطبوعات جوابیه مذکور در همان صفحه و جایگاه انتشار نقد درج شود. دبیرخانه شورای اطلاع‌رسانی دولت
آمارهای رسمی نشان می‌دهد:
قدرت خرید مردم در کدام دولت تضعیف‌شده؟
روزنامه ستاره صبح در مطلبی از افزایش قیمت 9 قلم کالای ضروری و کاهش قدرت خرید مردم در اثر افزایش تورم و حذف ارز 4200 انتقاد کرده است.
در پاسخ به ادعای کاهش قدرت خرید در دولت سیزدهم، جوابیه ذیل برای تنویر افکار عمومی ارائه می‌شود.
در این خصوص ضروری است مقایسه‌ای با وضعیت قدرت مردم در دولت قبل و یک سال اخیر صورت پذیرد تا خوانندگان قضاوت کنند در کدام دوره، قدرت خرید مردم تضعیف‌شده است.
دولت دوازدهم از ابتدای سال 1397 تا تیرماه 1400 که دولت را تحویل داد، 66 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی خرج کرد تا کالاهای اساسی گران نشود؛ اما آمارها نشان می‌دهد که این سیاست نتوانست به اهداف خود برسد.
تخصیص ارز ارزان برای واردات کالاهای اساسی و نهادهای دامی، سبب تضعیف شدید تولیدکنندگان داخلی و افزایش سهم واردات در 3 سال پایانی دولت قبل شد.
مجموع قیمت 32 ماده غذایی پرمصرف قبل از اجرای سیاست ارز 4200 در فروردین 1397 حدود 285 هزار تومان بود که در دولت دوازدهم با وجود اختصاص 66 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی، قیمت این کالاها به‌طور چشمگیری افزایش یافت و در اواخر دولت دوازدهم مجموع قیمت این 32 قلم ماده غذایی پرمصرف به یک‌میلیون و 42 هزار تومان رسید.
یعنی متوسط هزینه مردم برای تهیه این 32 ماده غذایی بیش از 750 هزار تومان افزایش یافت؛ اما دولت قبل یک ریال یارانه برای جبران کاهش قدرت خرید مردم اختصاص نداد. دولت قبل فقط برای گرانی بنزین در سال 1398 به اقشار مختلف ارقامی کمتر از 55 هزار تومان برای هر نفر اختصاص داد.
در دولت سیزدهم با حذف ارز 4200 تومانی از اردیبهشت 1401، قیمت برخی مواد غذایی افزایش یافت. بررسی قیمت 32 قلم ماده غذایی پرمصرف در خرداد 1401 نشان می‌دهد مجموع قیمت آن‌ها به حدود یک‌میلیون و 700 هزار تومان رسیده است؛ یعنی هزینه مردم برای تهیه این 32 ماده غذایی با حذف ارز 4200 و نسبت به پایان دولت دوازدهم نزدیک به 660 هزار تومان بیشتر شده است. این در حالی است که دولت سیزدهم بابت این کاهش قدرت خرید، به هر نفر بین 300 تا 400 هزار تومان یارانه نقدی داده است.
رقم خالص افزایش یارانه برای یک خانواده چهارنفره کم‌درآمد، حدود یک‌میلیون و 250 هزار تومان و برای یک خانواده چهارنفره متوسط بین 850 هزار تومان تا یک‌میلیون تومان بوده است.
هرچند دولت دوازدهم برای جبران کاهش قدرت خرید مردم با حذف تدریجی کالای اساسی از فهرست ارز 4200 تومانی، یارانه جبرانی لحاظ نکرد؛ اما اگر یارانه بنزین را هم لحاظ کنیم، رقم افزایش یارانه در دولت قبل حدود 23 درصد رقم افزایش هزینه یک خانوار چهارنفره ناشی از گرانی 32 ماده غذایی پرمصرف را پوشش می‌داد.
این در حالی است که در دولت سیزدهم با افزایش یارانه پس از حذف ارز 4200 تومانی، خالص رقم افزایش یارانه برای خانوارهای چهارنفره کم‌درآمد تقریباً 2 برابر هزینه مازاد ایجادشده با گرانی 32 قلم ماده غذایی پرمصرف بوده است. برای خانوارهای چهارنفره متوسط نیز خالص یارانه اضافه‌شده، 29 درصد بیشتر از هزینه مازاد ایجادشده با گرانی 32 قلم ماده غذایی پرمصرف بوده است.
این مقایسه نشان می‌دهد که در دولت گذشته، با وجود گرانی فراوان مواد غذایی، به علت عدم پرداخت یارانه جبرانی، قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرد؛ اما در دولت سیزدهم با پرداخت یارانه جدید، قدرت خرید مردم بهبود پیداکرده است.
به‌عنوان‌مثال، برنج پاکستانی با سماتی از ابتدای سال 1397 (قبل از سیاست ارز 4200 تومانی) تا خرداد 1400 مجموعاً 205 درصد گران شد که متوسط ماهانه آن 4/5 درصد می‌شود. این در حالی است که قیمت همین کالا در 12 ماه منتهی به خرداد 1401 مجموعاً 52 درصد افزایش‌یافته که متوسط ماهانه آن 3/4 درصد می‌شود.
مورد دیگر، برنج تایلندی است که در 38 ماه منتهی به خرداد 1400 مجموعه 261 درصد گران شد که معادل متوسط ماهانه 9/6 درصد می‌شود. این در حالی است که این کالا در 12 منتهی به خرداد 1400 مجموعاً 16 درصد گران شد که متوسط ماهانه 3/1 درصد می‌شود.
یا در مورد ماکارونی که گرانی آن در اوایل سال جاری پس از حذف ارز 4200 تومانی برای آرد صنایع، جنجال زیادی به پا کرد، قیمت آن از ابتدای سیاست ارز 4200 تا پایان خرداد 1400 مجموعاً 308 درصد گران شد که متوسط ماهانه 1/8 درصدی می‌شود. این در حالی است که پس از حذف ارز 4200 قیمت این کالا در خرداد 1401 نسبت به خرداد 1400 حدود 90 درصد گران شده که متوسط ماهانه 5/7 درصد می‌شود؛ به عبارت دیگر، افزایش قیمت ماکارونی با برخورداری از ارز 4200 تومانی بیشتر از دوران حذف ارز 4200 بوده است.
آمارها نشان می‌دهد چای خارجی در دولت قبل به‌شدت موج گرانی شدیدتری را نسبت به دولت سیزدهم تجربه کرده است. در سه سال پایانی دولت قبل چای خارجی به‌طور متوسط هرماه بیش از 11 درصد گران شده بود درحالی‌که در یک سال اخیر متوسط گرانی ماهانه آن کمتر از 2 درصد بوده است.
روغن خوراکی ازجمله کالاهایی است که شتاب گرانی آن در دولت سیزدهم بالاتر از دولت قبل بوده که به علت حذف ارز 4200 تومانی طبیعی است؛ اما نکته مهم آن است که دولت بابت این گرانی، یارانه جبرانی به مردم داده است.
در مورد حبوبات هم همین وضعیت حاکم است به طوری که در سه سال پایانی دولت قبل و هم‌زمان باسیاست ارز 4200 تومانی، متوسط ماهانه گرانی حبوبات خیلی بیشتر از گرانی یک سال اخیر بوده است.
با مقایسه قیمت 32 ماده غذایی پرمصرف در سه مقطع زمانی قبل از اجرای سیاست ارز 4200 تومانی در فروردین 1397 با قیمت‌های آخر دولت دوازدهم و قیمت‌های خرداد 1401 (یک ماه پس از حذف ارز 4200 تومانی) این نتایج حاصل می‌شود.
همچنین بخش زیادی از کالاهای وارداتی با ارز ارزان یا به خارج از کشور قاچاق می‌شد یا بجای مصرف برای تولید مواد غذایی ضروری مردم، به انحراف می‌رفت و صرف تولید سایر مواد غذایی همچون کیک و شکلات می‌شد. عده زیادی از دریافت‌کنندگان ارز 4200 هم اقدام به فروش آن یا کالاهای وارداتی با نرخ ارز آزاد کردند و بزرگ‌ترین رانت تاریخ ایران را رقم زدند.
در دولت دوازدهم بیش از 720 هزار میلیارد تومان رانت ناشی از توزیع ارز 4200 به جیب عده‌ای واردکننده و دلال و تاجر خاص رفت. به همین دلیل دولت سیزدهم اقدام به حذف ارز 4200 تومانی کرد که یک شوک تورمی مقطعی ایجاد کرد اما بررسی آماری نشان می‌دهد متوسط ماهانه افزایش قیمت کالاهای اساسی در 3 سال پایانی دولت قبل که ارز 4200 تومانی تخصیص داده شد بیشتر از دوره دولت سیزدهم و پس از حذف ارز 4200 تومانی بوده است.
سیاست ارز 4200 تومانی از فروردین 1397 شروع شد. دولت دوازدهم مدعی بود که با تثبیت قیمت دلار در نرخ 4200 تومان، جلوی افزایش قیمت کالاهای اساسی را خواهد گرفت؛ اما آمارها بیانگر آن است که قیمت کالای اساسی چند برابر شد.
به تدریج نیز با تصمیم دولت قبل از فهرست کالاهای اساسی که ارز 4200 تومانی دریافت می‌کردند کاسته شد و گرانی‌ها بیشتر هم شد؛ اما هیچ یارانه جبرانی به مردم داده نشد تا کاهش قدرت خرید آن‌ها جبران شود. این در حالی است که دولت سیزدهم برعکس دولت قبل، با حذف کالاهای مشمول ارز 4200 تومانی، یارانه 300 و 400 هزارتومانی به‌حساب هر فرد ایرانی (به غیر از دهک پردرآمد) واریز کرد که برای اقشار متوسط و کم‌درآمد در مجموع رقم مناسبی است و نه‌تنها سبب کاهش قدرت خرید آن‌ها بلکه افزایش قدرت خرید آن‌ها شده است.
دولت سیزدهم از اردیبهشت 1401 سیاست ارز 4200 تومانی را کنار گذاشت و بجای آن واریز یارانه مستقیم نقدی به‌حساب مردم را در دستور کار قرارداد. با این سیاست هرچند قیمت اقلام غذایی گران شده است؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد این افزایش نسبت به افزایش قیمت همین اقلام غذایی در دوره قبل که ده‌ها میلیارد دلار ارز 4200 تومانی تخصیص داده می‌شد، نه‌تنها بیشتر نیست بلکه در بسیاری از کالاها کمتر هم هست. ضمن این‌که دولت سیزدهم بابت گرانی، به مردم یارانه نقدی 300 و 400 هزارتومانی داده است درحالی‌که دولت قبل بابت آن گرانی‌ها هیچ یارانه‌ای به مردم نداد.»