از همان ابتدای حمله روسیه به اوکراین، چین به طور رسمی مواضع بی‌طرفانه گرفت. حالا هم خبرها حاکی از این است که پکن می‌خواهد در جهان نقش میانجی صلح میان روسیه و اوکراین را بازی کند. در همین راستا هم وانگ ای، مشاور ارشد دولت چین در امور خارجی، پس از ارائه پیشنهاد صلح جدید برای پایان دادن به درگیری که توسط ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه آغاز شده، به مسکو سفر کرد.
کمک چین به روسیه
ماجرایی که شاید باعث شود نقش چین در عرصه بین‌المللی پررنگ‌تر دیده شود. البته چین در این مدت چندان هم بی‌طرف نبوده، آمار و ارقام نشان می‌دهد که در یک سالی که از شروع این جنگ می‌گذرد، پکن از سه طریق به اقتصاد روسیه کمک کرده است. یک سال بعد از حمله روسیه به اوکراین، مسکو تحت تاثیر تحریم‌های بی‌سابقه غرب قرار گرفت و از بخش عمده‌ای از اقتصاد جهانی محروم شد. اما چین که برای دوستی با همسایه شمالی خود «هیچ محدودیتی» ندارد، به اقتصاد روسیه کمک می‌کند تا تاثیر کمتری بابت خروج از سیستم مالی جهانی متحمل شود. وانگ ای، دیپلمات ارشد چین با تاکید بر نزدیکی روابط دو کشور، روز چهارشنبه در جریان سفر به مسکو با ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه دیدار کرد. در همین زمینه هم روزنامه وال‌استریت ژورنال گزارش داد که ممکن است شی جین‌پینگ و پوتین در ماه آوریل یا اوایل ماه می در مسکو نشست مشترکی برگزار کنند. در عین حال، چین که بزرگترین خریدار کالا در جهان و به نوعی مرکز مالی و فناوری محسوب می‌شود از سه طریق به اقتصاد روسیه کمک می‌کند.
روش اول کمک به روسیه
خرید انرژی از روسیه، اولین روشی است که در آن چین به روسیه کمک می‌کند. تحریم‌های غرب علیه مسکو شامل تحریم فروش نفت، محدودیت قیمت نفت خام، محرومیت دسترسی به سوئیفت و مسدود کردن دارایی‌های بانک مرکزی روسیه در خارج از این کشور بوده است. این اقدامات با هدف تضعیف توانایی روسیه برای تامین مالی جنگ علیه اوکراین انجام شد.به نظر می‌رسد این تحریم‌ها تاثیر داشته‌اند. براساس آخرین برآورد بانک جهانی، اقتصاد روسیه در سال ۲۰۲۲ وارد رکود و ۴.۵ درصد کوچک شد. اما در عین حال به گفته دولت روسیه، درآمدهای مالی مسکو افزایش یافته است. این عمدتا به دلیل قیمت‌های بالای انرژی و تلاش‌های روسیه برای تغییر مسیر صادرات به سایر خریداران مشتاق مانند چین و هند است.
حجم تبادلات مسکو-پکن
به گفته کارشناسان، چین به لحاظ اقتصادی از جنگ روسیه حمایت کرده، به این معنا که تجارت با روسیه را افزایش داده که باعث شده تلاش غرب برای فلج کردن ماشین نظامی مسکو تضعیف شود. از طرفی هم به نظر می‌رسد شی جین‌پینگ خواهان تعمیق بیشتر روابط چین با روسیه است. براساس آمار گمرک چین، کل تجارت بین این کشور و روسیه در سال ۲۰۲۲ به رکورد جدیدی دست پیدا کرد، ۳۰ درصد افزایش یافت و به ۱۹۰ میلیارد دلار رسید. به خصوص تجارت انرژی از زمان شروع جنگ افزایش یافته است. چین از ماه مارس تا دسامبر، ۵۰.۶ میلیارد دلار نفت خام از روسیه خریداری کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد. واردات زغال سنگ با افزایش ۵۴ درصدی ۱۰ میلیارد دلار شد. خرید گاز طبیعی، هم از طریق خطوط لوله و هم از طریق ال‌ان‌جی با ۱۵۵ درصد افزایش به ۹.۶ میلیارد دلار رسید. البته این به نفع دو طرف هست. چین برای خروج از رکودش به انرژی ارزان‌تر نیاز دارد و روسیه هم به دنبال مشتریان جدید است. از طرفی هم دو طرف به دنبال مشارکت بیشتر مثل قرارداد بین گازپروم و شرکت ملی نفت چین برای تامین گاز بیشتر به چین در ۲۵ سال آینده هستند.
روش دوم کمک به روسیه
«جایگزین شدن به جای تامین‌کنندگان غربی» دومین روشی است که چین در آن به اقتصاد روسیه کمک می‌کند. همانطور که گزارش سرویس تحقیقات کنگره ایالات متحده در ماه گذشته به تفصیل به آن پرداخته، به جز انرژی، روسیه میلیاردها دلار هم برای خرید ماشین‌آلات، وسایل الکترونیک، فلزات اساسی، وسایل نقلیه، کشتی‌ها و هواپیما از چین هزینه کرده است. روسیه همچنین برای واردات کالاهایی مانند خودرو و وسایل الکترونیکی باید به دنبال جایگزینی برای غرب باشد. براساس آخرین داده‌های شرکت تحقیقاتی روسی «اتواستات» برندهای خودروی چینی مانند هاول، چری و جیلی در یک سال پس از خروج برندهای غربی از روسیه، سهم خود را در بازار این کشور از ۱۰ درصد به ۳۸ درصد افزایش داده‌اند. پیش‌بینی می‌شود این سهم در سال جاری با رشد بیشتری همراه باشد.به گفته شرکت تحقیقات بازار «کانترپوینت»، در پایان سال ۲۰۲۱، برندهای چینی حدود ۴۰ درصد از بازار گوشی‌های هوشمند روسیه را به خود اختصاص داده بودند. یک سال بعد، آنها ۹۵ درصد از سهم بازار را تصاحب کردند.
روش سوم
سومین روشی که چین در کارزار جنگ به کمک روسیه آمده، ارايه جایگزینی برای دلار آمریکا بوده است. پس از قطع دسترسی برخی از بانک‌های روسیه به سوئیفت، مسکو هم استفاده از دلار را کاهش داد و یوان چین را جایگزین کرد.شرکت‌های روسی از یوان بیشتری برای تسهیل تجارت با چین استفاده می‌کنند. بانک‌های روسیه هم معاملات بیشتری را به یوان انجام می‌دهند تا از خطرات تحریم مصون بمانند.به گزارش رسانه‌های روسی سهم یوان از بازار ارز خارجی روسیه از کمتر از یک درصد در ژانویه به ۴۸ درصد در نوامبر ۲۰۲۲ رسیده است.براساس آمار منتشر شده توسط سوئیفت، روسیه در ژوئیه گذشته برای مدت کوتاهی پس از هنگ‌کنگ و بریتانیا به سومین مرکز بزرگ تجارت فراساحلی برای یوان تبدیل شد. این در حالی که قبل از جنگ اوکراین، روسیه حتی در لیست ۱۵ مرکز برتر هم قرار نداشت.