بسیاری از تحلیلگران معتقدند احتمال دستیابی به توافق بسیار کم است. به نظر میرسد طرف آمریکایی حتی بهدرستی نمیداند که دقیقاً چه نتیجهای از مذاکرات میخواهد. استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، گفت: هر توافقی باید «توافق ترامپ» باشد تا آن را از توافق هستهای سال ۲۰۱۵ در دوران ریاستجمهوری باراک اوباما متمایز کند. اوایل همین هفته، ویتکوف اعلام کرد که ایران میتواند برنامهای برای غنیسازی اورانیوم تا سطح ۳.۶۷ درصد داشته باشد. اما سپس نظر خود را تغییر داد و گفت موضع رئیسجمهور این است که باید بهطور کامل توانایی غنیسازی ایران حذف شود.
تهدیدهای ترامپ اوضاع را بدتر کرده است. او ماه گذشته در فاکسنیوز گفت: «دو راه برای برخورد با ایران وجود دارد: نظامی یا توافق.» برخی پیشنهاد دادهاند اروپا مکانیسم ماشه برجام را فعال کند و تحریمهای سازمان ملل بازگردند. ایران در پاسخ تهدید کرده در صورت حمله، از برجام و حتی NPT خارج خواهد شد و در مسیر تسلیحاتی شدن حرکت خواهد کرد. این بدترین سناریوی ممکن است که میتواند خاورمیانه را به آشوب کشانده و ایران را به کرهشمالی دوم تبدیل کند.
شروط توافق:
۱. دیپلماسی، نه جنگ
جنگهای نافرجام آمریکا از عراق تا افغانستان میلیاردها دلار هزینه داشته و میلیونها نفر را نابود کرده است. جنگ با ایران به مراتب فاجعهبارتر خواهد بود. ترامپ باید از سیاست دوگانه «توافق یا جنگ» عبور کرده و به "دیپلماسی" بهعنوان تنها راه ممکن متعهد شود.
۲. دستورکار جامع
ایران درچند دهه گذشته، به تمام توافقات تکموضوعی با آمریکا پایبند بوده ، از آزادی گروگانها گرفته تا همکاری علیه تروریسم در افغانستان پس از ۱۱ سپتامبر و برجام در حالیکه آمریکا در تحقق وعدههایش ناکام بوده است. بنابراین، توافقات تکموضوعی ناپایدارند. رسیدن به یک "توافق جامع" در زمان کوتاه واقع بینانه نیست؛ لذا آنچه اکنون نیاز است، یک "نقشه راه مرحلهای" با اجرای گام به گام با اولویت موضوع هستهای است که زمینه را برای گفتوگو در سایر حوزهها فراهم کند.
۳. توافق هستهای واقعبینانه
توافق هستهای باید مبتنی بر حقوق و مسئولیتهایی باشد که در پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) تعریف شدهاند. ایران باید در ازای پذیرش اقدامات راستیآزمایی از جمله اجرای پروتکل الحاقی از منافع صلحآمیز انرژی هستهای برخوردار باشد. همچنین، ایران میتواند که سطح غنیسازی خود را از ۶۰ درصد به زیر ۵ درصد کاهش دهد و برخی از مفاد زمانی برجام (غروب آفتاب) را تمدید کند — از جمله درمورد بازفرآوری اورانیوم.
برای تأمین تمایل ترامپ به یک توافق تاریخی که به نام او ثبت شود، ایالات متحده و ایران میتوانند یک توافقنامه دوجانبه امضا کنند که درآن ایران متعهد شود یک «کشور غیرهستهای» باقی بماند. در مقابل، ایالات متحده باید تحریمهای مرتبط با برنامه هستهای ایران را لغو کند. تصویب این توافق توسط کنگره آمریکا و مجلس شورای اسلامی میتواند پایداری آن را تضمین کند.
۴. کاهش تنشهای منطقهای
ایالات متحده و ایران در مسائل منطقهای نیز دو کشور تأثیرگذارند و لذا بهتر است وارد تعامل شوند. آنها باید منافع مشروع یکدیگر را به رسمیت بشناسند، درباره موضوعات مورد اختلاف مذاکره کرده و در زمینه مسائل دارای منافع مشترک همکاری کنند.
۵. همگرایی اقتصادی
"صلح پایدار" به منافع اقتصادی متقابل وابسته است. روابط تجاری میان ایران و آمریکا میتواند به صدها میلیارد دلار در سال برسد. چنین همگراییای، دستاوردهای دیپلماتیک را تثبیت کرده و به تقویت میانهروی در هر دو کشور کمک خواهد کرد.تنها از راه دیپلماسی، اعتمادسازی و احترام متقابل میتوان به یک معماری امنیتی پایدار در منطقه دست یافت. *برگرفته از فارن پالیسی