سردار صدیقی
نویسنده و پژوهشگر
صنعتی شدن شهرها در سراسر جهان منجر به رشد سریع اقتصاد شهری شده است. رشد جمعیت، افزایش چشمگیر مالکیت خودروهای شخصی و نبود زیرساخت‌های لازم، ایجاد پارکینگ را به یکی از دغدغه‌های مدیریت ترافیک نه‌تنها در ایران بلکه در سراسر جهان تبدیل کرده است. جستجوی جای پارک در شهرهای بزرگ به‌ویژه در مناطق پرجمعیت به چالشی بزرگ تبدیل شده است.
شخصی که دارای وسیله نقلیه است نیاز به فضایی برای پارک آن دارد و جالب‌تر آنکه آن شخص می‌خواهد دقیقاً جلوی درب اصلی مقصد خود پارک کند. اگر نرخ رشد جمعیت در یک کلان‌شهر حدود یک درصد باشد، این نرخ برای افزایش وسایل نقلیه موتوری می‌تواند تا حدود 7 درصد برسد؛ درنتیجه توجه به این نیاز روزافزون یعنی جای پارک و پارکینگ یکی از موضوعات مهم در برنامه‌ریزی محلی و استراتژیک است. یکی از نگرانی‌های اصلی در هنگام برنامه‌ریزی و طراحی هر پروژه زیرساختی، طراحی و ایجاد پارکینگ است. نادیده گرفتن این موضوع سبب ایجاد ترافیک، تصادف و جراحات مربوط به آن، اتلاف وقت و از دست رفتن سرمایه، بروز خشونت و درگیری و مواردی از این قبیل می‌شود.
شهرها روزبه‌روز بزرگ‌تر می‌شوند و خانه‌های کلنگی تخریب و آپارتمان‌های چندطبقه به‌جای آن‌ها ساخته می‌شوند. درنتیجه جمعیت شهرها افزایش پیدا کرده و خودروها زیاد و زیادتر می‌شوند؛ اما خیابان ۵۰ سال پیش همان خیابان است و تغییری در آن صورت نمی‌گیرد. همچنین رغبت مردم به استفاده از خودرو شخصی در ترددهای داخل شهری و تمایل کمتر آن‌ها به استفاده از حملونقل عمومی و پیاده‌روی مشکلات مربوط به مدیریت ترافیک ناشی از پارکینگ را افزایش داده است.
شهروندان سوار بر خودرو شخصی بعضاً در هنگام مراجعه به مراکز تجاری، پزشکی، رفاهی و ... در مناطق مرکزی و قدیمی شهرها به‌ویژه کلان‌شهرها به دلیل در دسترس نبودن جای پارک خودرو مجبور به طی مسیرهای طولانی در خیابان‌های آن مناطق می‌شوند که این امر بر ترافیک اکثر کلان‌شهرهای ایران تأثیر فراوانی گذاشته است. در پژوهشی که در سطح چند شهر هندوستان صورت گرفته است مشخص شد که 30 درصد از حجم ترافیک به‌ویژه در زمان‌های اوج، ناشی از جستجوی پارکینگ بوده و میانگین زمان جستجوی هر خودرو برای جای پارک 8.1 دقیقه بوده است. این مسئله به دلیل مصرف سوخت بیشتر در ایجاد آلودگی هوا در سطح کلان‌شهرها بسیار مهم بوده و با توجه به آمار مرگ‌ومیر بالای سالیانه براثر آلودگی هوا باید توجه ویژه‌ای به آن شود.
همچنین پارک کردن خودروهای به‌صورت نامنظم و غیرقانونی موانعی را برای عابران پیاده ایجاد می‌کند که هنگام راه رفتن در خیابان احساس ناراحتی می‌کنند. این موضوع به‌ویژه برای معلولین دردسرهای زیادی ایجاد کرده است. ازآنجایی‌که پارکینگ یک عنصر مهم در سیستم حملونقل شهری به‌ویژه کلان‌شهرها است، نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های افراد برای سفرهای درون‌شهری دارد. دراین‌ارتباط اطلاعات در دسترس بودن پارکینگ و قیمت‌گذاری آن می‌تواند بر زمان عزیمت، انتخاب حالت سفر و مدت فعالیت افراد تأثیر بگذارد.
استفاده از پارکینگ‌های عمومی یک انتخاب مقرون‌به‌صرفه است، اما فضای محدود و گاها قوانین پیچیده مقررات پارکینگ‌ها، روند جستجو برای یک پارکینگ قانونی در خیابان را بسیار دشوار می‌کند. در کنار توجه به ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پارکینگ‌ها باید توسعه حملونقل عمومی جزو اولویت‌های مدیریت شهری باشد. ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه پیاده راه‌ها و تشویق شهروندان به پیاده‌روی و فرهنگ‌سازی لازم در این زمينه می‌تواند راهگشای مناسبی در کاهش ترافیک شهری باشد.
فناوری‌هایی پیشرفته‌ای ازجمله پارک هوشمند مبتنی بر شناسایی فرکانس رادیویی، سیستم‌های حملونقل هوشمند تشخیص پلاک، سیستم مدیریت هوشمند پارکینگ با استفاده از فناوری شبکه حسگر بی‌سیم می‌توانند در مدیریت کارآمد پارکینگ‌ها و کاهش ترافیک شهری مؤثر واقع شوند.