نوشته فرانک گاردنر
خبرنگار امنیتی بی‌بی‌سی
15 نوامبر 2021
تارنمای بی‌بی‌سی ورلد
برگردان علی‌اصغر شهدی
[email protected]
اقدامی که 3 سال پیش تقریباً غیرقابل‌تصور بود اینکه نیروی دریایی کشورهای عرب خلیج‌فارس اولین مانور نظامی مشترک خود را با ناوهای جنگی اسرائیل که با هماهنگی نیروی دریایی ایالات‌متحده صورت گرفت در روزهای اخیر برگزار کردند. این رزمایش پنج‌روزه از چهارشنبه گذشته در دریای سرخ که شامل کشتی‌های جنگی از امارات متحده عربی، بحرین، اسرائیل و ایالات‌متحده می‌شد آغاز شد. فرماندهی مرکزی نیروی دریایی ایالات‌متحده گفت که این آموزش عملکرد مشترک بین گروه‌های بازدارنده دریایی نیروهای شرکت‌کننده را افزایش می‌دهد.
این رزمایش پس از امضای توافقنامه ابراهیم در سپتامبر 2020 انجام می‌شود که در آن امارات و بحرین روابط خود را با اسرائیل عادی کردند. از آن زمان تماس‌های متعدد دیپلماتیک، نظامی و اطلاعاتی بین اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صورت گرفته است. رئیس سازمان اطلاعاتی موساد اسرائیل یک بازدید عمومی از بحرین داشته است و در ماه اکتبر فرمانده نیروی هوایی امارات در اولین سفر خود به اسرائیل وارد شد.
ایران که اخیراً رزمایش دریایی خود را در شرق تنگه هرمز برگزار کرده از حضور نیروی دریایی آمریکا و سایر ناوگان های غربی در منطقه خلیج‌فارس ناراحت است. ایران از زمان انقلاب اسلامی در سال 1357، بارها از کشورهای عربی خلیج‌فارس خواسته است تا نیروهای آمریکایی را اخراج کنند و به آن‌ها گفته است که ایران شریک طبیعی برای مراقبت از امنیت خلیج‌فارس است. با توجه به اینکه هر شش کشور عربی خلیج‌فارس همچنان از تأسیسات نظامی ایالات‌متحده میزبانی می‌کنند، پیشنهاد‌های ایران نشنیده باقی مانده است.
سعودی‌ها، بحرینی‌ها و اماراتی‌ها همچنان به ایران مشکوک هستند. آن‌ها شاهد آن هستند که ایران با موفقیت، تحریم‌های بین‌المللی را برای ایجاد شبکه‌ای از شبه‌نظامیان نیابتی قدرتمند در سراسر خاورمیانه به چالش کشیده است.
بیش از شش سال حملات هوایی به رهبری عربستان سعودی در یمن نتوانسته شورشیان حوثی موردحمایت ایران را شکست دهد. حزب‌الله لبنان قوی‌تر از همیشه شده و ایران با حمایت از حزب الله و بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، جایگاه قابل‌توجهی در عراق و سوریه به دست آورده است.
ایران همچنین زرادخانه عظیمی از موشک‌های بالستیک ساخته است که می‌توانند به هر نقطه از خلیج‌فارس حمله کنند، درحالی‌که نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ناوگان اژدرافکن و قایق‌های مین گذار سریع خود را به سرعت گسترش داده است.
اسرائیل خود را شریک نگرانی‌های اعراب خلیج‌فارس در مورد ایران دانسته و از برنامه هسته‌ای این کشور پس‌ازاینکه ابتدا ایالات‌متحده و سپس ایران تعهدات مندرج در توافق هسته‌ای 2015، به اصطلاح برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را کنار گذاشتند نگران شده است. اسرائیل به ایران مظنون است که برای ساخت کلاهک هسته‌ای تلاش می‌کند، اما ایران این موضوع را رد می‌کند.
اسرائیل و ایران همچنین درگیر مقابله‌های دریایی اعلام‌نشده و سطح پایینی بوده‌اند که شاهد حملات مرموز به کشتی‌ها در دریا تا دریای سرخ و خلیج عمان بوده‌اند. در ماه ژوئیه، یک حمله پهپادی انفجاری که عده ای ایران را مقصر آن می دانند، یک نگهبان امنیتی بریتانیا و یک خدمه رومانیایی را در سواحل عمان کشت. ایران دخالت در آن را رد کرد.
عربستان سعودی ازلحاظ تاریخی یکی از پر سر و صداترین‌ها در محکوم کردن فعالیت‌های ایران در خاورمیانه بوده است، به ویژه از زمانی که در سال 1394 (2015) محمد بن سلمان آل سعود ولیعهد عربستان وزیر دفاع شد.
اما در 23 شهریور 1398 (14 سپتامبر 2019) اتفاقی افتاد که به‌کل محاسبات برنامه ریزان استراتژیک سعودی در ریاض (و غرب - مترجم) را به هم ریخت.
در ساعات تاریک قبل از سپیده‌دم، رگباری از پهپادها و موشک‌های دقیقاً هدف‌گیری شده به تأسیسات پردازش نفتی حیاتی عربستان سعودی در عبقیق و خریس اصابت کرد و در یک حمله نیمی از تولید نفت پادشاهی را به‌طور موقت از بین برد.
اگر ایران بخواهد، می‌تواند به زیرساخت‌های ملی حیاتی عربستان سعودی و متحدانش، ازجمله تأسیسات کلیدی شیرین‌سازی آب و همچنین خطوط حیاتی اقتصادی، آسیب جدی وارد کند. واکنش عربستان به این حمله به‌طور قابل‌توجهی کمرنگ بود و در ماه‌های اخیر مذاکراتی بین مقامات ایرانی و سعودی باهدف کاهش تنش بین آن‌ها در جریان بوده است.
این بدان معنا نیست که تهران و ریاض در شرف دوستی هستند - فقط به رسمیت شناختن این واقعیت که هر دو کشور در هر درگیری آینده بازنده خواهند بود و علیرغم اختلافاتشان، به‌نوعی باید به دنبال راهی برای زندگی مسالمت‌آمیز در منطقه باشند.