آمارهای رسمی چه میگوید؟
به نظر میرسد این آمار معاون وزیر کار، مربوط به امروز نیست و اشتباه محاسباتی و آماری وی باشد؛ چراکه بر اساس گزارش «پایش فقر» وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که مردادماه امسال منتشر کرد، از هر سه ایرانی، یک نفر در فقر مطلق زندگی میکند.
منظور از خط فقر، حداقل هزینههای ماهانه افراد در سراسر کشور برای تأمین نیازهای ضروری است. گزارش «پایش فقر» تخمین زده است که خط فقر متوسط کشوری بهطور سرانه در سال ۹۹ به یکمیلیون و ۲۵۴ هزار تومان رسیده که نسبت به خط فقر سال ۹۸ رشد ۳۸ درصدی داشته است و مهمترین عامل افزایش خط فقر در سال ۹۹، تورم بالا در دو بخش خوراکیها و مسکن بوده است. همچنین خط فقر در این سال، برای خانوارهای سه نفرِ، ۲ میلیون و ۷۵۸ هزار تومان و برای خانوادههای ۴ نفرِ این رقم برابر ۳ میلیون و ۳۸۵ هزار تومان برآورد شده است.
بنا به این گزارش، از منظر شاخصهای فقر نیز در سال ۹۹، رشد ۳۸ درصدی خط فقر، افزایش سهم خوراک از کل هزینه خانوار از ۲۲.۱ درصد به ۲۳.۴ درصد به همراه رشد منفی ۱۴ ماهه هزینههای مصرفی در سال ۱۳۹۸ که تا ماه خرداد سال ۹۹ نیز ادامه یافته، باعث شده تا بهاحتمالزیاد، خانوارهای دهکهای پایین درآمدی، در سال ۹۹ مجدداً رفاه بیشتری را نسبت به قبل از دست داده و درنتیجه نرخ فقر افزایش یابد.
خط فقر ۱۰ میلیون تومان است؟
در این میان، برخی از نمایندگان مجلس روز یکشنبه هفته جاری در جلسه بررسی کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۱، اعدادی درباره خط فقر عنوان کردند. روحاله ایزد خواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس اعلام کرد که «۲۵ میلیون نفر زیر خط فقر هستند» مهدی عسگری، دیگر عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز گفت: «بیش از ۱۰ میلیون خانوار زیر خط فقر هستند.»
اما مردادماه امسال رئیس کمیته امداد در اظهارنظری جالب، از خط فقر رونمایی کرد و گفت: «برآوردها نشاندهنده آن است که بهطور متوسط در دوره زمانی ۸۰ تا ۹۸ حدود ۳۳ درصد از جمعیت کشور زیر خط فقر چندبعدی قرارگرفتهاند و خط فقر از ۹۵۰ هزار تومان در سال ۹۰ به ۱۰ میلیون تومان در سال ۹۹ رسیده است.»
مرتضی بختیاری در دومین هماندیشی ملی پیادهسازی راهکارهای مقابله با فقر اقتصادی عنوان کرد: «نتایج بهدستآمده در مطالعه حوزه فقر از سال ۸۰ تا ۹۸ نشان میدهد هزینه خانوار در طول این ۱۸ سال ۲۲ برابر شده است. در این دوره نرخ تورم به عنوان عامل فزاینده فقر و کاهش قدرت خرید تا سال ۹۸ به ۴۱ درصد رسیده است. همچنین سرعت متوسط سالانه خط فقر مطلق در کل کشور برابر با ۲۰ درصد بوده است و مقدار این شاخص در طول دوره موردبررسی بیش از ۲۷ برابر شده است.»
او بابیان اینکه سرشمار فقر که نشاندهنده گستره فقر در جامعه است، در مناطق روستایی بیش از مناطق شهری است، گفت: «بهبیاندیگر بهطور متوسط در طول دوره زمانی موردبررسی بیش از ۳۰ درصد مردم در مناطق روستایی در فقر به سر میبرند؛ درحالیکه این نسبت در مناطق شهری برابر با رقم ۱۵.۵ درصد و در کل کشور برابر با ۱۶ درصد است.»
چطور یک خانوار میتواند با ۴ میلیون هزینه خوراکی را بپوشاند؟
با توجه به این آمارها، فرامرز توفیقی، رئیس کمیته دستمزد شورای اسلامی کار در گفتوگو با خبرگزاری خبر آنلاین در واکنش به آمار اعلامی معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره خط فقر، گفت: «این سؤال مطرح است که آقای ابوحمزه، معاون وزیر کار میتوانند ۲۱۰۰ کالری که برای خط فقر خوراکیها عنوان کردند، با قیمتهای دولتی برای خانوار ۳.۳ نفری با ۴ میلیون تومان در ماه بپوشانند؟ حالا بخش مسکن و درمان را کنار بگذارید. اگر میتوانند، به ما هم یاد دهند.»
وی افزود: «نکته دیگر این است که اطلاعات ایشان قدیمی است، زیرا از مطالعات مرکز پژوهش تامیناجتماعی این اطلاعات را برداشتهاند، اما به تاریخ دقت نکردهاند. این مطالعات برای سرانه یکمیلیون و ۲۵۴ هزار تومان برای یکم فروردین ۹۹ بوده است.»
رئیس کمیته دستمزد شورای اسلامی کار تأکید کرد: «اگر تورم سال ۹۹ به این آمار اضافه کنیم و تورم ۱۰ ماه سال ۱۴۰۰ را هم روی آن اضافه کنیم، بهطور قطع متوجه اشتباه در ارائه اطلاعات میشویم.» توفیقی تصریح کرد: «ما اگر تورم ۴۵ درصدی سال ۹۹ را به آمارها اضافه کنیم و تورم حدود ۴۳ درصد سال ۱۴۰۰ را هم به آن اضافه کنیم، عددی نزدیک به ۸ میلیون تومان برای یک خانوار ۳.۳ نفرِ به دست میآید. البته عددی پایینتر از خط فقر اعلامی کمیته امداد است که ۱۰ میلیون تومان اعلامشده است.»
وی متذکر شد: «مطالعات نشان میدهد که تا اول سال ۹۹ حدود ۳۰ درصد مردم زیر خط هستند که این عدد از سال ۹۵ تا ۹۹ دو برابر شده است. از سال ۹۹ تا امروز را هم اگر بخواهیم حساب کنیم، حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد به این آمار اضافهشده است و میتوان گفت حدود ۴۲ درصد مردم زیر خط فقر هستند.»
علی خدایی، نماینده کارگران در شورای عالی کار نیز در گفتوگو با خبرگزاری خبر آنلاین درباره خط فقر گفت: «اگر به موضوع به حالت خوشبینانه نگاه کنیم، به نظر میرسد ایشان دچار خطا میان خط گرسنگی و خط فقر شده است.»
وی افزود: «عدد ۴ میلیون تومان به عنوان حداقل هزینه خوراکیها و آشامیدنیهای ضروری، عددی نزدیک به واقعی است. ولی برای تعریف خط فقر و حداقلهای زندگی، بر اساس مطالعاتی که ما در شورای عالی کارداریم، در سال ۹۹ عددی در حدود ۸ میلیون تومان را داشتیم.»
نماینده کارگران در شورای عالی کار عنوان کرد: «برای سال ۱۴۰۰ با توجه به تورم بیش از ۴۰ درصدی که اتفاق افتاده، قطعاً عدد به مراتب بالاتر از این است.» خدایی متذکر شد: «من فکر میکنم اعلام آمار ۴ میلیون تومانی خط فقر، یا بر اساس عدم اطلاع بوده است. این عدد برای تمامی شهرهای کشور به مراتب بالاتر است و حتی عددی که تا امروز اعلامشده، خط فقری در محدوده ۱۰ میلیون تومان را نشان میدهد.» وی تصریح کرد: «مطالعات گروه کارگری نشان میدهد که خط فقر کمتر از ۱۰ میلیون تومان نخواهد بود. از سوی دیگر، اطلاعاتی که در رابطه با خط فقر میانگین کشور و تهران اعلام میشود، خطا در اطلاعات را کاملاً نشان میدهد.»