سفر «جو بایدن» رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا به خاورمیانه در لحظهای حساس انجام میشود. آخرین تلاش برای احیای مذاکرات متوقف شده بین ایالات متحده و ایران در مورد بازگرداندن برنامه برجام در حال انجام است توافقی که هدف آن جلوگیری از توانایی ایران در دستیابی به سلاح هستهای است. از زمان آخرین دور مذاکرات در وین، تهران برنامه خود را تسریع کرده و به زودی به یک کشور در آستانه ساخت سلاح اتمی تبدیل خواهد شد.
فرارو به نقل از فارین افرز می نویسد:زمانی که آژانس بین المللی انرژی اتمی ناظر هستهای سازمان ملل آن کشور را به دلیلعدم همکاری با بازرسان محکوم کرد، دولت ایران نظارت آژانس بر برنامه هستهای خود را بیشتر محدود ساخت و از تاسیسات جدید غنیسازی پیشرفته زیرزمینی خبر داد. با این وجود، اسرائیل مدت هاست که وعده داده ایران مجهز به سلاح هستهای را تحمل نخواهد کرد و خارج از نهادهای چندجانبه برای تحقق این هدف تلاش میکند. اسرائیل دانشمندان و مقامهای نظامی ایرانی را ترور کرده است. آن کشور حملات هوایی را علیه اهداف ایرانی در سوریه انجام داده و قابلیتهای حمله خود را احتمالا برای آمادهسازی حملات جدید به سایتهای هستهای و تاسیسات نظامی ایران افزایش داده است. با حمایت آمریکا، اسرائیلیها هم چنین به دنبال سازماندهی تعدادی از کشورهای عربی در یک اتحاد نظامی علیه ایران هستند. بر اساس گزارش «وال استریت ژورنال» مقامهای امریکایی در ماه مارس گذشته با مقامهای امنیتی مصر، اسرائیل، اردن، قطر، بحرین، عربستان سعودی و امارات متحده عربی جلسهای برای ادغام سیستمهای اشتراک اطلاعات و دفاع هوایی به منظور مقابله با تهدیدات هوایی از سوی ایران داشته اند. این تحولات برنامههای واشنگتن را برای خاورمیانه برهم میزند. دولت بایدن استدلال کرده که احیای برجام بهترین راه برای کنترل برنامه هستهای ایران است. با این وجود، به نظر میرسد در صورتعدم موفقیت حصول توافق هستهای با ایران دولت بایدن آماده اتخاذ رویکرد فعلی اسرائیل برای مهار ایران است. این امر مستلزم سفت شدن بیشتر حلقه اقتصادی دور گردن ایران از طریق خارج ساختن آن کشور از بازار نفت است و این بدان معناست که ایالات متحده از اسرائیل در انجام حملات در داخل ایران و در تلاش برای ایجاد ائتلافی از کشورهای عربی به منظور مهار تهران حمایت خواهد کرد.
نکته دوم درباره اصل کارکرد جدید برای توافق ابراهیم است دستاورد سیاست خارجی دولت ترامپ که باعث همکاری اسرائیل با بحرین، مراکش، سودان و امارات متحده شد که بهعنوان یک بلوک ضد ایرانی قلمداد میشود. لازم به گفتن نیست که این توافقها ممکن است به یک پیمان دفاعی نظامی کارآمد تبدیل شوند که توسط ایالات متحده حمایت میشود.
این وضعیت دهه ۱۹۷۰ میلادی را به یاد میآورد زمانی که «ریچارد نیکسون» رئیس جمهور وقت ایالات متحده امنیت خاورمیانه را به شاه مخلوع ایران واگذار کرد. به همین ترتیب، دولت بایدن در واقع وظیفه مهار ایران را به اسرائیل واگذار میکند. این یک رویکرد مخاطرهآمیز است: برخلاف حدود ۵۰ سال پیش این بار پلیس تعیین شده توسط ایالات متحده برای منطقه تلاش نمیکند از درگیری اجتناب کند بلکه بازیگری منطقهای است که به وضوح برای تشدید تنش فشار میآورد. واشنگتن باید راهبرد متفاوتی اتخاذ کند راهبردی با هدف جلوگیری از درگیری با ترکیب امنیت منطقهای تقویت شده با تشویق روابط دیپلماتیک قویتر بین ایران و کشورهای عربی یکی از معدود مواردی که میتواند به کاهش تنشهای فزاینده در خاورمیانه کمک کند.
اختاپوس اسرائیلی
اسرائیل مدت هاست که وعده داده اجازه نخواهد داد ایران به یک قدرت هستهای تبدیل شود. «نفتالی بنت» نخست وزیر مستعفی اسرائیل معتقد بود که بازگشت به توافق هستهای به ایران منابع بیشتری برای پیگیری جاه طلبیهای هستهای و منطقهای خود میدهد. با این وجود، بنت برخلاف «بنیامین نتانیاهو» سلف خود زمان کمی را صرف کارزار انتخاباتی علیه توافق کرد و در عوض تلاشها را به جای تخریب و ضربه زدن به برنامه هستهای ایران صرف تضعیف ایران کرده است. در اوایل ژوئن، به دنبال انتقاد رسمی آژانس بینالمللی انرژی اتمی از دولت ایران به دلیلعدم همکاری با بازرسان هستهای بنت به کنست (پارلمان اسرائیل) گفت: «روزهای مصونیت که در آن ایران به اسرائیل حمله میکند و تروریسم را از طریق نیروهای نیابتیاش در منطقه گسترش میدهد، اما آسیبی نمیبیند به اتمام رسیده است». بنت استراتژی به اصطلاح اختاپوسی را علیه ایران به اجرا گذاشت. این استراتژی شامل خرابکاری، ترور، جنگ سایبری، و حملات به پرسنل و زیرساختهای نظامی ایران و هم چنین متحدانش در عراق، لبنان و سوریه بود. رویکرد جدید که فراتر از هدف قرار دادن تاسیسات هستهای و با تمرکز بیشتر بر خود نظام سیاسی ایران است نسبت به کارزارهای پیشین اسرائیل کمتر قابل پیش بینی، تهاجمیتر و پیچیدهتر بوده است. برای مثال، در هفتههای اخیر اسرائیل اهداف ترور خود را فراتر از اهداف مرتبط با برنامه هستهای گسترش داده به ویژه زمانی که ماموران موساد ظاهرا یک سرهنگ ایرانی را در تهران ترور کردند. این یک حادثه مجزا نبود: اخیرا گزارشهای زیادی از مرگهای مرموز و انفجارهای مشکوک و حوادث صنعتی گزارش شده اند. برای استراتژی بنت، ایجاد تواناییهای اسرائیل در مرزهای ایران بسیار مهم است. به گفته منابع منطقهای عملیات خرابکاری و ترور اسرائیل در داخل ایران متکی به پایگاههای آن کشور در جمهوری آذربایجان است که در شمال با ایران مرز مشترک دارد و در اقلیم کردستان عراق که از غرب با ایران هم مرز است.
بنت هم چنین امیدوار بود که توافق نامه ابراهیم وزنه تعادل منطقهای در برابر جمهوری اسلامی فراهم کند. این توافق نامه از طریق ترتیبات امنیتی با بحرین و امارات متحده عربی که رهبران آن در بسیاری از نگرانیهای اسرائیل در مورد جاه طلبیهای هستهای و منطقهای تهران سهیم هستند دسترسی اسرائیل به خلیج فارس را گسترش داده است.
این کشور اکنون در حال انعقاد قراردادهای تجارت آزاد با امارات متحده عربی و هم چنین تامین سیستمهای پیشرفته دفاع هوایی، رادارها و فناوری سایبری برای متحدان خود در خلیج فارس است. واشنگتن هم چنین مصر و اردن را تشویق میکند تا روابط امنیتی با اسرائیل را تعمیق بخشند و از تلاشها برای وارد کردن عربستان سعودی به توافق برای تحکیم یک محور عربی به منظور مهار ایران حمایت میکند. این موضوع احتمالا زمانی در دستور کار قرار خواهد گرفت که بایدن با همتایان سعودی خود در سفر خود به خاورمیانه صحبت کند.