محمد مومنی، اقلیم شناس
سازمان هواشناسی پیش از وقوع سیلاب های اخیر هشدار های لازم را منتشر کرده بود. ولی متاسفانه این هشدار ها به شکل اطلاعیه هایی فنی در سایت اين سازمان منتشر می شوند. بعضا رسانه های محلی به طور روزانه به این سایت سر می زنند و وضعیت آب، هوا هشدار ها را در صفحات خود و پایگاه های خبری محلی منتشر می کنند. اما بعضا در مورد برخی از شهرها هیچ آمادگی برای مقابله با سیلاب وجود نداشت و پیدا بود که شهروندان غافلگیر شده بودند.
مرداد ماه زمان فعالیت قدرتمند سامانه بارشی "مونسون" است. این توده گرم و از شبه قاره هند وارد ایران می شود می آید هر چه هوا گرم تر باشد قدرت این توده بیشتر خواهد بود. توده مانسون ابتدا استان سیستان و بلوچستان را درگیر می کند. سپس استان های مرکزی را می پیماید. امسال در پایتخت نیز شاهد رگبار و سیلاب بودیم.
طبق پیش بيني سازمان هواشناسی کشور در روزهای آینده هم روند افزایش رگبار و رعد و برق را در استان های تهران، گیلان، مازندران، گلستان، سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس، بوشهر، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال بختیاری و یزد شاهد خواهیم بود که اطلاع رسانی می تواند با جلوگیری از غافلگیر شدن هم وطنان آمار خسارات و تلفات جانی را کم کند.
ویژگی بارش های رگباری زمان کوتاه بارش است ولی حجم آب در این بارش ها آنچنان بالاست که سیلاب به وجود می آورد. اگر بستر رودخانه ها و مسیل ها آزاد باشد سیلاب راه خود را می رود ولی متاسفانه در شهرهایی از جمله تهران نه تنها مسیل ها بسته است،بلکه شهر به صورت بتنی و آسفالت شده است و آب جذب نمی شود. نبود سیستم فاضلاب شهری و زه کشی های درست یکی از عوامل مخرب در سیل های شهری است.
با توجه به شیب بالای تهران سیلاب ها به سمت جنوب شهر می روند که تراکم بناهای فرسوده و خطر آسیب دیدگی در آن مناطق بالا است. به ویژه در دو منطقه ۱۸ و ۱۹ در جنوب غربی تهران با هر بارندگی ریسک رانش زمین و فروریختن بنا ها بالا می رود. البته در بارش های سنگین و سیلاب ها خطر رانش زمین تمامی مناطق درگیر را تهدید می کند. ولی در مورد محلاتی که قبلا هم در زمان بارش ها سابقه آب گرفتگی دارند، بیشتر باید نگران خسارات سیلاب بود و برای تخلیه ساکنان این محلات و اسکان آن ها برنامه ریزی کرد.
به طور کلی متوسط بارندگی در ایران یک سوم متوسط جهانی است. یعنی ایران در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و به عبارتی چندان سیل خیز نیست. از این رو کشور برای سیلاب آمادگی ندارد. متاسفانه خشکسالی دهه های گذشته از یک طرف و طمع سرمایه گذاران و ناکارآمدی سیستم مدیریت شهری از سوی دیگر موجب مسدود شدن مسیل ها و ساخت و ساز در حریم رود ها شده و امروز خطر خشم طبیعت شهروندانشان را تهدید می کند.