هیئت تحریریه
16 سپتامبر 2022
تارنمای استراتژیک کالچر
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
[email protected]
بیست و دومین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای که در روزهای پنجشنبه و جمعه گذشته برگزار شد، شاهد حضور سران 15 کشور به میزبانی ازبکستان بود. این مکان در شهر باستانی سمرقند قرار دارد که از زمان‌های دور با نام جاده ابریشم عجین شده است. این شهر یکی از قدیمی‌ترین شهرهای آسیا و یک مرکز کلیدی در جاده‌های ابریشم است که قرن‌ها برای تجارت و تعامل انسانی مورداستفاده قرار می‌گرفته است.
اما نگاه اجلاس بیشتر به حال و آینده است تا گذشته داستانی. شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان از این رویداد به‌عنوان «تولد مرحله جدید» در توسعه سازمان همکاری شانگهای برای «راه‌اندازی گفت‌وگوی جدید و فراگیر» بین کشورها استقبال کرد.
شی جین پینگ و ولادیمیر پوتین روسای جمهور چین و روسیه به همراه رهبران هند، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، پاکستان و ازبکستان در این اجلاس حضور داشتند. این هشت کشور اعضای اصلی کنونی سازمان همکاری شانگهای هستند.
ایران در این اجلاس به عضویت کامل رسید و حدود 10 کشور در نوبت هستند تا درنهایت به این سازمان بپیوندند. این کشورها شامل افغانستان، مغولستان، کامبوج و نپال هستند. ارمنستان و آذربایجان نیز برای پیوستن به سازمان در صف هستند.
پیش‌بینی چشم‌انداز عضویت افغانستان چندان آسان نیست. این کشور پس از 20 سال جنگ ناتو به رهبری ایالات‌متحده در وضعیت بد اقتصادی قرار دارد. سال گذشته، ایالات‌متحده سرانجام با به زانو درآوردن این کشور آن را با آشفتگی رها کرد. افغانستان اکنون به دنبال بازسازی تحت حمایت برادرانه کشورهای همسایه به‌عنوان بخشی از شورای همکاری شانگهای است.
سازمان همکاری شانگهای در سال 1380(2001) در شانگهای تأسیس شد. دفتر مرکزی آن در پکن پایتخت چین قرار دارد. در طول دو دهه گذشته، این سازمان به‌طور پیوسته رشد کرده است و اکنون بزرگ‌ترین بلوک منطقه‌ای جهان را ازنظر پوشش جغرافیایی و جمعیت نمایندگی می‌کند. سازمان همکاری شانگهای با اعضای فعلی خود، 40 درصد از جمعیت جهان و حدود یک‌سوم کل تولید اقتصادی جهانی را تشکیل می‌دهد. این سازمان با اضافه شدن کشورهای جدید به‌عنوان یک نهاد بین دولتی، شهرت بی‌نظیری پیدا خواهد کرد.
اصول بنیادین سازمان همکاری شانگهای مبتنی بر گفتگو و همکاری متقابل در رابطه با حقوق بین‌الملل و حاکمیت ملی است.
رئیس‌جمهور چین در بخشی از سخنان خود در این اجلاس گفت که در چشم‌انداز سازمان همکاری شانگهای با طرح کمربند و جاده (BRI) کشورش برای توسعه اقتصادی بین‌المللی هماهنگ است. پروژه BRI نزدیک به 10 سال قدمت دارد و بیش از 100 کشور را با مشارکت برای همکاری و توسعه اقتصادی با سرمایه‌گذاری و تجارت عظیم تجاری چین به هم متصل کرده است. چین قرار است با پیشی گرفتن از ایالات‌متحده به اقتصاد شماره یک جهان تبدیل شود.
دیدگاه سازمان همکاری شانگهای در تضاد با رویکرد غرب به روابط بین‌الملل قرار دارد. هنگامی‌که ایالات‌متحده و متحدان غربی‌اش از «نظم جهانی مبتنی بر قوانین» صحبت می‌کنند، منظور آن‌ها نظمی است که تابع منافع اقتصادی و سیاسی آن‌هاست.
کشورهایی مانند ایران، ونزوئلا، کره شمالی، سوریه، نیکاراگوئه و ... به دلیل رعایت نکردن دستور هژمونی واشنگتن تحت تحریم‌های اقتصادی قرار می‌گیرند. این اقدامات غیرقانونی و مغایر با منشور ملل متحد و قوانین بین‌المللی است.
همچنین کاخ سفید هفته گذشته به چین هشدار داد که «با روسیه تجارت نکند»، ودر غیر این صورت گرنه منزوی می‌شود. نشست سران سازمان همکاری شانگهای گواه این است که روسیه و چین از انزوا دور هستند. آن‌ها ملت‌هایی را در برمی‌گیرند که اکثریت جمعیت کره زمین را تشکیل می‌دهند.