اعلام اسامی برندگان جایزه نوبل ۲۰۲۲ از دیروز (دوشنبه ۱۱ مهر ماه) مصادف با سوم اکتبر آغاز شد. ارزش هر جایزه ۱۰ میلیون کرون (نزدیک به ۹۰۰ هزار دلار) است و به همراه یک دیپلم و مدال طلا در ۱۰ دسامبر (تاریخ مرگ نوبل در سال ۱۸۹۶) اهدا خواهد شد.
جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی یکی از جوایز نوبل است که هر سال از سوی مؤسسه کارولینسکا، یکی از دانشگاه‌های بزرگ علوم پزشکی اروپا واقع در شهر استکهلم سوئد، اعطا می‌شود. این مؤسسه دارای امتیاز انحصاری اعطای جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و پزشکی است.
کمیته نوبل هر سال یک درخواست نامزدی دریافت جایزه پزشکی نوبل را به جامعه علمی ارسال می‌کند. اهداکنندگان این جایزه به دنبال معرفی کننده‌ای برای شناسایی یک تا سه نفر هستند که در فیزیولوژی یا پزشکی کشفی انجام داده باشند. افراد نمی‌توانند خودشان را نامزد دریافت این جایزه کنند؛ اما اعضای انجمن‌های علمی، رؤسای دانشکده‌های پزشکی، برندگان سابق جایزه نوبل می‌توانند نامزد دریافت این جایزه شوند.
امسال جایزه نوبل پزشکی سال ۲۰۲۲ به سوانت پابو زیست‌شناس سوئدی و متخصص ژنتیک تکاملی تعلق گرفت. او به دلیل کشفیاتش درباره «ژنوم انسان تباران منقرض شده و تکامل انسان» برنده جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۲ شد.
پابو از طریق تحقیقات پیشگامانه خود، به موضوعی به ظاهر غیرممکن دست یافت. این موضوع، تعیین توالی ژنوم نئاندرتال، یکی از خویشاوندان منقرض‌شده انسان امروزی بود. او همچنین کشف هیجان‌انگیزی در مورد یک انسان‌تبار ناشناخته به نام «دنیسووا» را انجام داد.
نکته مهم این است که پابو دریافت که انتقال ژن از این انسان‌تباران منقرض‌شده به انسان خردمند پس از مهاجرت به خارج از آفریقا در حدود ۷۰ هزار سال پیش رخ داده است. این انتقال باستانی ژن به انسان‌های امروزی، ارتباط فیزیولوژیکی دارد. به عنوان مثال، بر نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن ما نسبت به عفونت‌ها تأثیر می‌گذارد.
تحقیقات اساسی پابو باعث ایجاد یک رشته علمی کاملاً جدید شد. دیرینه‌شناسی اکتشافات او با آشکار کردن تفاوت‌های ژنتیکی که همه انسان‌های زنده را از انسان‌های منقرض‌شده متمایز می‌کند، مبنایی را برای کشف آنچه ما را منحصربه‌فرد می‌سازد، فراهم می‌کند.
پدر و پسر برنده جایزه نوبل
سوانت پابو در ۲۰ آوریل ۱۹۵۵ (۳۰ فروردین ۱۳۳۴) در سوئد متولد شد. وی زیست‌شناس و متخصص ژنتیک تکاملی است. نکته جالب اینکه پدرش سونی برگستروم، به همراه بنگت اینگمار ساموئلسون و جان آر. وین در سال ۱۹۸۲ برنده جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی شد.
چه کسی بنیان‌گذار جوایز نوبل بود؟
جوایز پزشکی، فیزیک، شیمی، ادبیات و صلح به خواست آلفرد نوبل، صنعتگر ثروتمند سوئدی و مخترع دینامیت، بنیان‌گذاری شد و اولین جوایز در سال ۱۹۰۱، پنج سال پس از مرگ نوبل، اهدا شدند.
نوبل بنیان‌گذار جایزه اقتصاد نبود. این جایزه به‌طور رسمی به عنوان جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل شناخته می‌شود و بانک مرکزی سوئد در سال ۱۹۶۸ میلادی (۱۳۴۶) آن را بنیان گذاشت. بین سال‌های ۱۹۰۱ تا ۲۰۲۱، جوایز نوبل و جایزه علوم اقتصادی ۶۰۹ بار اعطا شده است.
فهرست برندگان نوبل دست کیست؟
اساسنامه نوبل قضات را از بحث درباره مشورت‌های خود به مدت ۵۰ سال منع می‌کند؛ بنابراین احتمالاً مدتی طول می‌کشد تا بفهمیم داوران چگونه انتخاب‌های خود را برای سال ۲۰۲۲ انجام دادند و چه کسانی در فهرست اولیه آن‌ها بوده‌اند. داوران به شدت می‌کوشند قبل از اعلام برندگان از اشاره به برندگان خودداری کنند؛ اما گاهی اوقات اخباری به بیرون درز می‌کند.
هزاران نفر در سراسر جهان واجد شرایط ارسال نامزدی برای جوایز نوبل هستند؛ ازجمله استادان دانشگاه‌ها، قانون‌گذاران، برندگان قبلی جایزه نوبل و خود اعضای کمیته. اگرچه اسامی نامزدها به مدت ۵۰ سال مخفی نگه داشته می‌شود، کسانی که این اسامی را پیشنهاد می‌کنند، گاهی اوقات پیشنهاد‌های خود را به‌ویژه برای جایزه صلح نوبل به‌صورت علنی اعلام می‌کنند.
جوایز نوبل در چه روزهایی اهدا می‌شود؟
زمان‌بندی معرفی برندگان جایزه نوبل بنا بر اعلام رسمی پایگاه خبری بنیاد نوبل به شرح زیر است:
پزشکی، روز دوشنبه (سوم اکتبر، ۱۱ مهر) در دانشگاه علوم پزشکی کارولینسکا
فیزیک، روز سه‌شنبه (چهارم اکتبر، ۱۲ مهر) در فرهنگستان علوم پادشاهی سوئد
شیمی، روز چهارشنبه (پنجم اکتبر، ۱۳ مهر) در فرهنگستان علوم پادشاهی سوئد
ادبیات، روز پنجشنبه (ششم اکتبر، ۱۴ مهر) در فرهنگستان علوم پادشاهی سوئد
صلح، روز جمعه (هفتم اکتبر، ۱۵ مهر) در کمیته نوبل نروژی
اقتصاد، روز دوشنبه (یازدهم اکتبر، ۱۸ مهر) در فرهنگستان علوم پادشاهی سوئد