روشنفکر واقعا کیست؟ آیا روشنفکر به فردی گفته می‌شود که از زمانه خود جلوتر است و دیدگاه‌هایی متفاوت از عموم جامعه دارد؟ یکی از تعریف‌های روشنفکر این است: «روشنفکران آن گروه از فرهیختگان جامعه هستند که بی آنکه تکلیفی سیاسی - ورای فعالیتی در محدوده حرفه ایشان به آنها واگذار شده باشد در اموری دخالت می‌کنند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند که به منافع و مصالح عمومی جامعه بستگی دارد. در این کتاب توماس سوئل تعریفی از روشنفکر می‌کند که با توجه به اثری که در جامعه می‌گذارد تناسب دارد.
اظهار نظر درباره همه چیز
کتاب «روشنفکران و جامعه» به نقش و تاثیرات روشنفکران در جوانب گوناگون زندگی می‌پردازد و به آن نقدی جدی دارد از دید توماس سوئل با توجه به آنچه تا به امروز شاهد بوده‌ایم دیدگاه‌ها و نظرات روشنفکران نه تنها واقع بینانه و با توجه به حقیقت نبوده بلکه سوگیرانه و با توجه به منافع و اعتقادات شخصی این افراد بیان شده است و طبعاً با توجه به اطلاعاتی که در اختیار خواننده خود می‌گذارد، به نفع جامعه و مردمانش نبوده و باعث ایجاد مشکلاتی در جامعه شده است. از دید نویسنده، روشنفکران قبل از آنکه در حوزه‌ای اظهار نظر کنند باید در این حوزه تخصص و دانش کافی داشته باشند و از آنجایی که آنها تقریباً درباره همه موضوعات جامعه نظرات و عقاید خود را بیان می‌کنند بنابراین شاهد مشکلاتی هستیم که از فقدان دانش و نگاه همه جانبه نشأت گرفته است. او یکی از اصلی‌ترین عوامل را در اظهار نظر درباره همه چیز بدون داشتن تخصص متوجه نبودن عواقب برای روشنفکران می‌داند.
اشتباه‌های فاحش
این کتاب نقدی جذاب و روشن در مورد روشنفکران ارائه می‌دهد که تأثیر آنها را بر افکار عمومی، سیاست‌ها و جامعه به طور کلی بررسی می‌کند. روشنفکران مدرن نه از طریق شکل دادن به عقاید یا هدایت اعمال صاحبان قدرت، بلکه با شکل دادن به افکار عمومی به گونه‌ای بوده است که بر اعمال صاحبان قدرت در جوامع دموکراتیک تأثیر می‌گذارند. صاحبان قدرت دیدگاه کلی یا سیاست‌های خاص مورد علاقه روشنفکران را می‌پذیرند. توماس سوئل در «روشنفکران و جامعه» نه تنها سوابق روشنفکران را در مواردی که از آنها دفاع کرده‌اند بررسی می‌کند، بلکه انگیزه‌ها و محدودیت‌هایی را نیز تحلیل می‌کند که در آن دیدگاه‌ها و دیدگاه‌های آنها ظاهر شده است. در نهایت، او نشان می‌دهد که چقدر روشنفکران در نسخه‌های خود برای مصائب جامعه، نه تنها اشتباه می‌کنند، بلکه اشتباه فاحشی و فاجعه‌باری را نشان می‌دهند.
تاثیر بر کل جامعه
گرچه این کتاب درباره روشنفکران است اما برای روشنفکران نوشته نشده است. هدف کتاب شناخت این پدیده اجتماعی مهم و ارائه آن به کسانی است که مایل هستند آن را در هر مسیری از زندگی که ممکن است باشند، استفاده کنند و با دیگران به اشتراک بگذارند با آن دسته از روشنفکرانی که دنبال نکاتی برای امتیازگیری یا مطالبی هستند که توهین به خود تلقی کنند کاری نخواهیم داشت.
با آنکه کتاب روشنفکران و جامعه تاریخ روشنفکران قرن بیستم اروپا نیست که می‌تواند در آینده پروژه بسیار بزرگتری برای جوان‌ترها باشد اما تلاش می‌کند تا برخی از پدیده‌های معماگونه روشنفکران سراسر دنیا را رمزگشایی کند زیرا دنیای روشنفکری بر کل جامعه اثر می‌گذارد این کتاب به جای استنباط کلی از آثار یا رفتار برخی روشنفکران، نگرش، انگیزه‌ها و محدودیت‌های ورای الگوهای عمومی یافت شده در بین اعضای طبقه روشنفکر در گذشته حال و همچنین گفته‌ها و تأثیر آنها بر جوامع مخاطبشان را تحلیل می‌کند.